ترسیم طرحهای هندسی در گچبری
ساختمان در هندسه
اگر ما بتوانیم آنچه را که میبینیم یا به ذهن میآوریم به حجمهای هندسی منظم تجزیه کنیم خیلی آسانتر میتوانیم آنها را ترسیم و ارتباط آنها را بررسی نماییم. ما میتوانیم فرمها را در یک حالت منفرجه، یا با انتقال آنها به یک حالت جمع شده تشخیص دهیم. ساختار هندسی بدست آمده بعدا به عنوان یک چهارچوب برای گسترش و بهبود فرمها و فضایی که مورد نظر است، میتواند به خدمت گرفته شود.
هندسه شاخهای از ریاضیات که سر و کار آن با خواص اندازهگیری و روابط نقاط، خطوط، زوایا و احجام است و از شرایط تعریف آنها بوسیله برخی ویژگی های مفروض فضا استنتاج میشود. کاربرد علم هندسه در ترسیم طرحهای هندسی در گچبری فراوان و غیر قابل انکار میباشد.
نقطه: یک عنصر هندسی فاقد بعد و فاقد هر گونه خصوصیتی جز مکان، مانند محل برخورد دو خط است.
خط: عنصر هندسی حاصل از حرکت یک نقطه؛ با امتداد بدون پهنا و ضخامت میباشد.
حرکت و آهنگ خط
یکی از مهم ترین عواملی را که در کیفیت تجسمی طرح اثر می گذارد ارزش حرکت و آهنگ خط در هنر طراحی می باشد. در نتیجه با بررسی در زمینه خواص روانی خط، آهنگ خط، انواع حرکاتی که موجب پیدایش خط ها می شوند و ارزش کیفی و کمی ابزارهای اثرگذار در طراحی می باشد با بررسی روش های مختلف در طراحی متوجه خواهید شد که آهنگ خط تا چه پایه در افزایش کیفیت تجسمی طرح کمک میکند.
ارتفاع: مختصه ای که از طریق اندازه گیری به موازات محور Z ها، تعیین میشود. [به آن مختصه ی Z هم می گویند.]
محورها: محوری که عرض یا مختصهی Y مربوط به نقاط در سیستم مختصات کارتزین، در امتداد آن اندازهگیری میشود. به آن محور عرضها هم میگویند.
وتر قوس: پاره خطی مستقیم بین دو نقطه ی روی یک منحنی مشخص.
کُنج: فضای بین دو خط که از یک نقطه مشترک واگرا میشوند، یا بین دو صفحه که از یک خط مشترک نسبت به هم فاصله میگیرند.
خط قائم: امتداد قائم عمود بر صفحهی افق
خط مورب: نه عمودی و نه موازی نسبت به یک خط یا صفحهای مشخص.
خط افقی: موازی با – یا واقع در صفحه ای با افق
قاعده منظم کردن (نظام هندسی)
قاعده منظم کردن: برای منظم کردن شکل های هندسی دو قانون کلی را بشرح زیر می باید رعایت نمود.
- منظم کردن با سطح
- منظم کردن با حجم
با این قوانین تمام شکل های طبیعی و مصنوعی به نظم هندسی درآمده و در شکل های هندسی منظم محاط میشوند. در طراحی با بهرهگیری از این قوانین می توانیم نامنظم ترین شکل ها را نظم داده و در بیان سریع مطالب از طریق تصویر موفق شویم. نظم تصاویر از این جهت اهمیت دارد که ذهن انسان تصاویر منظم را راحت تر به خاطر میسپارد و با سرعت بیشتری مطالب را درک میکند.
با توجه به سرعت انتقال علائم و نشانه ها از طریق وسایل ارتباط جمعی که همه روزه ما شاهد پخش آن در تلویزیون می باشیم سیستمهای ماهوارهای که بخش مهمی از آن مربوط به رشته گرافیک بوده و در ارایه تصاویر از قانون منظم کردن با سطح استفاده شده است. تعدادی از اشکال زیر گلها …..با “نظام مثلث”، تعدادی با “نظام مربع” و تعدادی نیز با “نظام دایره” طراحی شدهاند.
هر یک از اشکال دارای حالت و کیفیت بیانی خاصی هستند به این ترتیب کلیه شکلهای طبیعی و مصنوعی را می توان با استفاده از این قوانین در گچ بری منظم کرد.
منظم کردن با سطح: منظم کردن با سطح اولین قانون می باشد و منظور این است که شکل ها را به گونه ای به نظم دراوریم که هر یک در سطح هندسی منظمی مثل مثلث، مربع و دایره که سطح های منظم اصلی هستند یا در سطح فرعی منظمی مثل بیضی، لوزی، متوازی الاضلاع و چند ضلعی ها محاط شوند به این ترتیب ساختمان شکل ها در یک شکل منظم هندسی قرار گرفته و بواسطه آن نظام جدیدی می یابد که بشرح زیر سه نظم کلی و اصلی این قانون عبارتند از:
- نظام مثلث
- نظام مربع
- نظام دایره
سایر نظام ها در طراحی، جنبههای کاربردی و نهادین شکل ها را تامین میکند. با بررسیهای بعمل آمده در ادوار مختلف تاریخ تصویر میتوان گفت تمامی طراحان با این نظام آشنا بوده اند و باین طریق آثار و تصاویر خود را خلق کردهاند.
در بیان قوانین و نظام های مثلث، مربع و دایره، ابتدا به کلیدهای اصلی هر قانون پرداخته و سپس نمونه های تجربی و تمرین های انجام شده ارائه خواهند شد.
مثلث: ترسیم مثلث هم یکی دیگر از مباحث مهم مربوط به بخش ترسیم طرحهای هندسی در گچبری میباشد که در ادامه به بررسی آن میپردازیم.
تعریف: مثلث از سه ضلع تشکیل شده است دو ضلع میتواند اندازههای مختلفی داشته باشد در این صورت هر زاویه تعداد متفاوتی خواهد داشت. مثلث متساوی الساقین دارای دو ضلع با طول یکسان. در صورتی که سه ضلع مثلث مساوی باشند، مثلث متساوی الاضلاع خواهد بود و زوایای مثلث یکسان خواهند بود. مجموع زوایای آن ۱۸۰ درجه است.
نظام مثلث: در طراحی شکلها را می توان به گونهای در مثلث محاط نمود. به این ترتیب شکل ایجاد شده در مثلث محاط می شود و بواسطه آن نظم مییابد. بنابراین، ساختمان و عناصر موجود در هر شکل به گونه ای تغییر کرده میتواند در این نظام با حفظ ویژگی های اصلی شکلها، قدرت خاصی را در هر شکل ایجاد نماید.
با پیروی این قانون در تمامی روشهای طراحی ذهنی، بویژه روش طراحی تزیینی و روش طراحی تمثلی استفاده میشود. طراحان تاریخ هنری بخصوص طراحان مشرق زمین نیز به آن پرداختهاند همچنین رشتههای هنری تصویری بخصوص گرافیک و خطاطی بیشترین بهره را از این قانون بردهاند.
با بکار بردن کلیدها و با اجرای تمرین های مناسب به تجربه طبیعت و تحلیل آثار تصویری تاریخ هنر خواهیم پرداخت در گچ بری های به جا مانده در آثار باستانی و مراجعه به تاریخ ساخت این آثار که در کتیبه های مساجد با استفاده از خطوط مختلف در زبان های عربی و فارسی بر سر در مساجد و گنبدها می توان یافت به راحتی با این نظام ها آشنا خواهیم شد.
در اشکال ۸ و ۹ و ۱۰ با استفاده از این نظام، می توان شکلها مصنوعی و طبیعی را منظم کرد. کاربرد این قانون در رشته های گرافیک، هنرهای کاربردی و طراحی صنعتی بسیار است. همچنین در طراحی نشانه ها، از این قانون استفاده می شود. نقش های پارچه، کاغذ دیواری و معماری به طور کلی تمامی تزیینات با استفاده از این قانون انجام می شود در گچ بری های زیر این موارد استفاده گردیده است.
هندسه مسطحه: شاخهای از هندسه که با شکل های صفحهای سر و کار دارد.
صفحه: سطح حاصل از حرکت یک خط مستقیم – با سرعتی ثابت – نسبت به یک نقطه مشخص؛ به نحوی که اگر خطی مستقیم دو نقطه ای دلخواه از این سطح را به هم وصل کند، کل آن خط در این سطح قرار گیرد.
شکل هندسی: ترکیبی از عناصر هندسی که در یک فرم یا شکل خاصی مرتب شده اند. در اشکال بالا قسمت هایی از گره دست گردان تندده در زمینه های طولانی و مربع می باشد که بصورت گچ بری بر روی سقف ها ایجاد میگردد.
لوزی: ترسیم لوزی هم یکی دیگر از مباحث مهم مربوط به بخش ترسیم طرحهای هندسی در گچبری میباشد که در ادامه به بررسی آن میپردازیم.
لوزی: متوازی الاضلاعی که ۴ ضلع آن با هم برابر باشد AB=BC=CD=BD یک لوزی است در هر لوزی قطرها با هم عمودند و نیمساز زاویه های داخلی هستند و هر قطر تقارن لوزی است.
در شکل ۱۲ با استفاده از لوزی و رسم خطوط و اشکال هندسی که می توان از آن در گره که یکی از حالت های گچ بری بر روی سقف به اجرا در میآید از آن استفاده نمود در شکل مقابل قسمتی از یک طرح به نام تصرف در گره سرمهدان قناس میباشد نمایش داده شده.
مربع: ترسیم مربع نیز یکی از مباحث مربوط به بخش ترسیم طرحهای هندسی در گچبری میباشد که در ادامه به بررسی آن میپردازیم.
مربع: یک ۴ ضلعی منتظم، ۴ ضلع مساوی و ۴ زاویه قائمه متوازی الاضلاع.
نظام مربع: همان طور که در نظام مثلث شرح داده شد منظور از این نظام تصاویر در شکل مربع محاط شوند. بنابراین، ساختمان عناصر موجود در هر شکلی به گونه ای تغییر می کنند که بتوانند در شکل مربع قرار گیرند. این نظام با حفظ ویژگی های اصلی شکل ها، قدرت خاصی را در هر شکل ایجاد خواهد کرد؟ شکل در سطح مربع محاط شده است. همین تمرین را می توان با کلیه سطح های هندسی اصلی و فرعی منظم انجام داد. به این ترتیب می توان از یک شکل واحد، تعداد نامحدودی شکل جدید بدست آورد. از این قانون در هنرهای تزیینی و هنرهای کاربردی استفاده های زیادی می شود و امروز کمتر محصولی را می توان دید که تصاویر مربوط به آن با استفاده از این نظم طراحی نشده باشد. در گچ بری ها با استفاده از روش تزیینی و قاعده منظم کردن و نظام مربع طراحی هایی شده است. شکل های گیاهی در سطح مربع محاط شده اند. نیروهای توازن، تعادل، تضاد، ریتم و هماهنگی توسط سطح ایجاد شده اند. از این قانون در رابطه با هنر سنتی ایران و نقش های کاشی کاری گچ بری و …..می توان استفاده نمود. طراحان ایرانی در منظم کردن شکل های طبیعت در نظام هندسی مهارت و استادی بی نظیری از خود نشان داده اند. در این نظام با شکل های انسانی و گیاهی و حیوانی به ترتیب در سطح مربع محاط شده اند. در ۴ گوشه مربع مثلث هایی بوجود آمده که از این طراحی “معنی و حالت” شور و حرکت در مراسم مذهبی خاص احساس می شود. در کادر نیروهای ریتم، حرکت توازن، توسعه و تقارن توسط سطح و خط ایجاد شده اند. از این اشکال که در تصاویر (۱۹-۱۸-۱۷-۱۶-۱۵-۱۴) آورده شد در گچ بری در سقف از آن استفاده های زیادی میگردد.
کثیر الاضلاع
کثیرالاضلاع به اشکالی میگویند که تعداد اضلاعی بیش از ۴ داشته باشد. ۵ ضلعی نوعی چند ضلعی یا ۵ ضلعی و ۵ زاویه.
۶ ضلعی نوعی چند ضلعی با ۶ ضلع و ۶ زاویه.
۸ ضلعی نوعی چند ضلعی با ۸ ضلع و ۸ زاویه.
باتوجه به شرح کثیرالاضلاع که به صورت ساده بیان شد در کاربندی اختری که یکی از کاربندی هایی است که در گچ بری نقاط تقسیم دایره محیطی را به طور دلخواه سر به سر یا چهار به چهار…..به هم وصل می کنند (بدون در نظر گرفتن این که طول مستطیل چند تا از تقسیمات دایره را در بر می گیرد) شکل منظمی که بدست میاید کاربندی اختری است.
در کاربندی اختری اگر شکل از تقاطع اضلاع تعداد کثیر الاضلاع (بیشتر مربع) به دست آید اختری گسیخته است ولی اگر این کثیر الاضلاع ها از یک نقطه در محیط دایره شروع و بعد از تکرار به همان نقطه برسد اختری پیوسته یا متصل به راست مطابق شکل ۲۳ می باشد.
دایره: نوعی منحنی صفحه ای بسته که هر نقطه از آن نسبت به یک نقطه ای مشخص (مرکز دایره)-در مقایسه با سایر نقاط – دارای فاصله ای یکسان است.
وتر دایره پاره خطی مستقیم بین دو نقطه روی یک دایره است.
قطاع: شکل صفحه ای، محصور بین دو شعاع و کمان بین آن دو، در یک دایره است.
قطر: خطی مستقیم که از مرکز یک دایره یا کره گذشته و در او انتهای با محیط یا سطح جانبی آن تلاقی می کند.
مرکز: نقطه ای درون یک دایره، یا کره، با فاصله ای ثابت از کلیه نقاط محیط یا سطح آن-و یا نقطه ای درون یک چند ضلعی منتظم با فاصله ای یکسان از تمام راس های آن.
شعاع: یک خط مستقیم که از مرکز دایره یا کره به محیط تا سطح جانبی آن وصل می شود. دایره را می توانیم به چند قسمت مساوی دلخواه تقسیم کنیم. (۳ و ۶ و ۷ و ۸).
نظام دایره
منظور از نظام دایره در ترسیم طرحهای هندسی در گچبری این است که شکل ها را به گونه ای منظم کنیم در دایره محاط باشند. در این صورت شکل ایجاد شده در دایره محاط می شود و به واسطه آن نظم می یابد.
در دایره ساختمان و عناصر موجود در هر شکلی، به گونه ای تغییر می کند که می تواند در شکل دایره قرار گیرد. این نظام به حفظ ویژگی ها اصلی شکل ها، قدرت خاص در آنها بوجود میاورد و تحرک فوق العاده ای ایجاد می کند. در این تصاویر، منظم کردن اشکال در سطح نظام دایره مطرح است.
خصوصیات اصلی در سطح های مثبت و منفی در منظم کردن ساختمان شکل استفاده شده است. با استفاده از این نظام می توان در هر شکل طبیعی و مصنوعی را به نظم دراورد. از این قانون در کلیه رشته های گرافیک و هنرهای کاربردی، طراحی صنعتی و طراحی علائم نشانه ها و در طرح های گچبری که بر روی سقف و یا بر روی دیوار و در سطوح آثار تاریخی به چشم می خورد از این قانون استفاده گردیده در هر دو طراحی بر روی سقف و بر روی دیوار می توان با تلفیق مربع و مثلث و دایره همان طور که قبلا به آن اشاره گردید در بدست آوردن لوزی، متوازی الاضلاع استفاده و طرح های زیبا ترسیم و پیاده نمود.
دایره ها
یک دایره در پرسپکتیو، فقط زمانی دایره می شود که با صفحه تصویر، موازی باشد در تمام حالت های دیگر، یعنی وقتی که به حالت مایل باشد، دایره به شکل یک بیضی دیده می شود. برای رسم دایره در پرسپکتیو، قبل از هر چیز باید مربعی رسم کرد که دایره را در برگیرد. سپس قطرهای مربع و نیز خطوطی که مربع را به ۴ مربع کوچک تر تقسیم می کنید با بکشید. از این خطوط، برای راهنمای ترسیم شکل بیضی مورد نظر که در پرسپکتیو، دایره را نشان می دهد، استفاده نمایید.
توجه داشته باشید که چون نیمه ی پیشین مربع در پرسپکتیو، بزرگ تر از نیمه ی پسین آن است، بنابراین نیمه نزدیک یک دایره در پرسپکتیو، کامل تر از نیمه دیگر آن است. بدین ترتیب، محور اصلی، شکل بیضی یک دایره را در پرسپکتیو نشان می دهد که به صور معمول کمی در جلوی مرکز ساختاری آن است. دایره های پرسپکتیوی برای ادامه سریع، می توانند با یک بیضی تخمین زده شوند. تناسب بین قطرهای بزرگ و کوچک بیضی، معرف مهمی در کوچک نهایی تصویری که می بینیم می باشد. مواظب باشید که در طول محور فرعی، اغراق نکنید که می باید به شکل عمود، نسبت به سطح دایره ظاهر شود.
دایره اساس بسیاری از فرم های هندسی است که ما می بینیم، فرم هایی مثل کره ها، استوانه ها، مخروط ها و نیز، ظهور متفاوت این فرم ها در تصویر اشیاء روزمره چون قوس ها و طاقچه های ساختمان و غیره….
ترکیب چند طرح هندسی
مدور کردن (نظام) حلزونی
در طرح های گچبری که بر روی دیوار و سقف آثار تاریخی طراحی و به نمایش گذاشته شده، شاهد خطوط پرندگان و شاخه و برگ درختان می باشیم که با مرور کردن طراح به گونه ای در شکل ها تصرف نموده که اساس و ساختمان آنها در نظام منحنی و یا به اصطلاح در نظام حلزونی قرار گیرد. این قاعده دارای دو قانون کلی است:
- مدور کردن خط
- مدور کردن سطح
دو قانون بالا از ویژگی ها و خصوصیات خاصی برخوردار بوده و دارای پایگاه بسیار مهمی در تمام هنرهای تصویری شرق می باشد. تحرک و انرژی خاصی که با قوانین در شکل ها ایجاد می شود به قدری است که سال های سال طراحان مشرق زمین بخصوص طراحان ایرانی را مشغول داشته است. بیان معانی عرفانی و امور درونی و قلبی از طریق این قوانین به نتایج درخشانی در تصاویر تاریخ هنر رسیده است.
مدور کردن خط
منظور از مدور کردن با خط این است که طراح شکل ها را با خطهای مدور ترسیم کند و اساس و ساختمان و عصاره هر شکل را در خط های منحنی قرار دهد. به عبارت دیگر، تمامی خط های موجود در شکل ها را تبدیل به خط های منحنی کند. به این ترتیب، شکل ایجاد شده از تحرک، ریتم، لطافت و روحانیت خاص برخوردار است. در اکثر آثار طراحان ایرانی از این قانون استفاده شده است. معانی و حالتی که این خطها ایجاد می کنند در پیوند عمیق و اصیلی با معانی فرهنگی و بینشی مردم این دیار بوده است. معانی عرفانی و معنوی با بیانی لطیف و ظریف، در حالتی متحرک قوی و پرشور استفاده از خط های منحنی در شکل های انسانی و طبیعی از اصیل ترین طراحی های جهان تصویر بشمار می روند.
اساسا این قانون در آثار تصویر اسلامی به عنوان یک قانون اصلی، چهارچوب و اساس ساختمان و ترکیب آثار محسوب می شود. تحلیل و بررسی این آثار هنرجویان را در درک پیوند و ارتباط بین مبانی معنوی و مبانی صوری و تمرین و تجربه در این زمینه یاری خواهد کرد. ضمن این که تقلید حرف شکل ها و ترکیب های گذشته به هیچ وجه توصیه نمی شود. بازگشت به ریشه ها و پایه های اصلی در سنت تصویری با درک این رابطه پیوند علمی خواهد شد.
طراحان مشرق زمین و طراحان ایرانی در آثار خویش از این قانون بیشترین بهره را بردهاند.
مدور کردن با سطح
منظور از مدور کردن با سطح این است که طراح شکل ها را با سطح های مدور ترسیم کند و اساس ساختمان و عصاره هر شکل را در سطح های منحنی قرار دهد. به عبارت دیگر تمامی سطح های موجود در هر شکل را به سطح منحنی تبدیل کند. به این ترتیب شکل ایجاد شده حالت دورانی پیدا می کند و در نظام حلزونی قرار می گیرد. انرژی ایجاد شده در شکل از قوی ترین انرژی های تصویری است که از لطافت و معنویت خاص برخوردار است.
از این قانون در کلیه روش های طراحی ذهنی بویژه در روش تزیینی و روش طراحی تمثلی استفاده می شود. همچنین طراحان مشرق زمین و طراحان ایرانی در طراحی نقاشی، معماری، نقوش فرش و گچ بری و کاشی کاری و غیره بیشترین بهره را از این قانون بردهاند.
حرکت و آهنگ خط
توجه به طبیعت برای ترسیم طرحهای هندسی در گچبری: آغاز درک طبیعت است. جهان ما پر از شگفتی ها است و انسان که خود یکی از شگفتی های این جهان است بوسیله حواس پنج گانه اش به شناسایی جهان و عناصر موجود در آن می پردازد.
چشم ما شکل ها را می بیند و به مغز می سپارد. در اثر واکنشی که در چشم و مغز صورت می گیرد درک و رده بندی واقعیات برای انسان میسر می شود. پس اولین قدم در تجسم واقعیات “دین و به ذهن سپردن واقعیات” است.
- با دقت نگاه کن
- به خاطر بسپار
- سپس فرمان مغز را به دقت منتقل کن، همه نگاه می کنند، ولی همه نمی بینند؛ و هم آن که همه مثل هم نمی بینند. برای خوب دیدن باید چشم را تربیت کرد. باید با “چشم اندیشمند” به موجودات نگاه کرد و زمان درازی به آنها خیره شد تا به دیدن و کشف اجزای طبیعت عادت کنیم. هنرمند (طراح –نقاش) باید بهتر و بیشتر از دیگران به جهان و هر چه در آن هستند توجه کند. نگاه نافذ طراح باید تا عمق اجسام رسوخ کند و جزئیات هر شیئی را با دقت و کنجکاوی بررسی نماید. چشم طراح باید رگ و پی استخوان را در زیر پوست بدن ببیند و این کار تمرین زیادی لازم دارد.
ساختمان حقیقی اجسام را نمی توان با یک نگاه سرسری تشخیص داد برگ درخت را همه دیده اند شکل ظاهری آن را تشخیص می دهند؛ ولی همین برگ که یکی از اجزای بسیار کوچک طبیعت است ساختمان پیچیده ای دارد که در نگاه اول متوجه آن نخواهیم شد اگر با دقت به برگ نگاهکنیم خطوطی می توان در آن ببینیم که از محور اصلی برگ منشعب شده اند و به موازات هم به گوشه های برگ می روند. با دقت بیشتری که به برگ خیره شویم مویرگ های بسیار نازکی خواهیم دید که مثل شبکه ای در سراسر سطح برگ گسترده شده اند. اگر به پشت برگ نگاه کنیم خطوط و فرم های برجسته ای خواهیم دید. این فرم ها استخوان بندی برگ را تشکیل داده اند برگ پوسیده ای را در برابر آفتاب بگیرید و با دقت به آن نگاه کنید. مویرگ ها و اندام های برگ هر شکل شبکه ای از فرم های هندسی نمودار خواهد شد. پس از این که برگ کاملا پوسیده شد و ماده رنگی آن از بین رفت اسکلت آن به جای می ماند که آن نیز بافت شگفت انگیزی دارد. به واقعیات دیگر برگ که در زیر میکروسکوپ می توان دید اشاره ای می کنیم. همه اجزای طبیعت، مثل همین برگ شکل و حالات متنوعی دارند، که فقط با تعمق در دیدن و شکافتن واقعیات درونی شان می توان به ساختمان و ویژگی های شکلی آنها پی برد. اغلب کسانی که شکل ظاهری اجسام را عینا تجسم می دهند و با این اقدام مدعی هستند که طبیعت را چنانکه هست نشان داده اند، واقعیات درونی طبیعت و ساختمان اجزای ظاهری آن نیست داوینچی و میکل آنژ از اولین هنرمندانی بودند که برای دستیابی به واقعیات طبیعت اجزای آن را شکافتند و در طراحی های خود این حقیقت را نشان دادند.
رشد گیاهان، باز شدن شکوفه ها، ساختمان شاخه ها، شکل برگ ها، حرکت امواج دریا و اثری که بر ماسه های ساحلی می گذارند، شیارهای پوست درختان، خطوط چهره انسان، تاثیر نور بر شکل و رنگ اجسام، شیب و فراز تپه ها، فرم سنگ ها، پرواز پرندگان ……جلوه هایی از واقعیات طبیعت اند که نباید از نظر تیزبین طراح دور بمانند.
طرح های ترسیمی آماده
تزیینات کتیبهای
تزیینات کتیبهای یکی دیگر از بخشهای مهم در ترسیم طرحهای هندسی در گچبری میباشد. نوشته ها و کتیبه هایی به خط عرب مربوط به احکام مذهبی و گفتارها و شعارها و ستایش حکمران آنچنان ماهرانه با تزیینات در هم آمیخته که وقتی از دور به آن نگریسته می شود، فرق هاکتیبه ای از تزیینات قابل تشخیص نیستند. عمده ترین گونه های نوشته عبارتند از خط تند یا شکسته (نسخ) و کوفی خط سند و غیر شکسته و غیر کوفی (ثلث یا نسخ)، از طرح های ترسیمی آماده ای می باشند که قبلا بصورت طرح نوشته و آماده گردیده اند و بر روی ساختمان های و مساجد قدیمی و جدید پیاده می گردند.