آشنایی با اصول خط کشی و ترسیم طرح های هندسی
برای آشنایی با اصول خط کشی و ترسیم طرح های هندسی باید دو بحث مهم و اساسی را مورد بررسی قرار داد. این دو مبحث عبارتند از:
- شناسایی اصول کاربرد ابزار و وسایل خط کشی و طراحی
- شناسایی اصول خط کشی و ترسیم طرح های هندسی
شناسایی اصول کاربرد ابزار و وسایل خط کشی و طراحی
کاربرد ابزار و وسایل خط کشی و طراحی برای طرح‌های ترسیمی در طراحی انواع گچ بری ساختمانی عبارتند از پرگار، گونیا، خط کش، ذغال چوب که در بخش قبلی این سلسله مقالات در زمینه گچبری بطور جامع در خصوص آن صحبت کردیه‌ایم و برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به آن رجوع نمایید.
شناسایی اصول خط کشی و ترسیم طرح های هندسی
ایجاد حجم در طبیعت: طبیعت بیجان در طراحی و نقاشی تشخیص حجم اشیاء بستگی به نحوه تابش نور دارد. هنگامی که نور از یک طرف به جسم می تابد، نیمی از آن روشن می گردد و نیم دیگر در تاریکی می ماند. اگر جسم سطح های زیادی داشته باشد، آنهایی که رو به روشنایی هستند روشن تر و به تدریج که سطح جسم از منبع روشنایی فاصله می گیرد تاریکی ها شدیدتر می شوند روی اجسام کروی، نور و تاریکی به ملایمت در هم فرو می روند. همچنین متوجه خواهیم شد که بازتاب نورهایی که از فضای اطراف به جسم برمی گردد نیم سایه هایی پدید میاورد که از شدت تیرگی جسم می کاهد (تشخیص این نیم رنگ ها برای چشمی که ورزیده نشده باشد دشوار است).
حجم بر دو نوع است:
- حجم واقعی
- حجم مجازی
وقتی جسمی را با دست لمس می کنیم، حجم واقعی آن را زیر انگشتانمان حس می کنیم؛ و وقتی به آن نگاه می کنیم، واقعیت فرو رفتگی و برجستگی آن را می بینیم. چگونه می توان این واقعیت را بر صفحه کاغذ، که فضایی دو بعدی است منتقل کرد؟ باید به سایه روشن متوسل شد. به وسیله سایه روشن، حجم مجازی اشیاء را می توان نشان داد؛ به بیان دیگر، تصور گودی و برجستگی جسم را به بیننده القاء کرد، قبل از این که اقدام به سایه زدن کنید، مدل را به دقت نگاه کنید و فضاهای تاریک و روشن آن را مورد بررسی قرار دهید. ممکن است در نگاه اول فقط دو بخش تاریک و روشن را ببینید. دیوار یا زمینه ای که مدل در برابر آن قرار داده شده نیز تیرگی ها و روشنایی هایی دارد. تشخیص مایه رنگ زمینه و فضای اطراف مدل، در نمایش حجم اجسام سهم بسزایی دارند. در طراحی هر مکانی که می خواهید گچ بری اجام شود می بایستی قبل از طراحی تابش نور را از زوایای مختلف در ساعت ها و فرم های مختلف بررسی نمود تا پس از انجام کار چهره واقعی از تصویری که طراحی گردیده بر روی زمینه دیوار و یا سقف و یا هر مکان دیگر ظاهر گردد.
اگر با دقت بیشتری به مکانی که می خواهیم گچ بری را در آن مکان طراحی کنیم. اختلاف رنگ بین سطوح، یعنی نیم سایه ها و روشنی های درجه دوم را که از بازتاب نور غیر مستقیم پدید آمده تشخیص خواهیم داد، و می توانیم مرزهای درونی آنها را طراحی کنیم. با این اقدام فرم های درونی جسم به دست می آیند. (نور هنگامی مجسم می شود که بین دو فضای تیره قرار گیرد) باید ارزش تاریک روشن سطح ها را خوب سنجید.
در گچ بری می بایستی حجم اجسام و فاصله بین دو جسم را با بکار بردن تاریک و روشن شدید و متضاد مشخص نمایید. به ترتیبی که سطح های روشن در برخورد با سطح های تاریک جلوتر بنظر برسند. و بالعکس سطح های روشن در برخورد با سطح های تاریک جلوتر بنظر برسند و بالعکس سطح های خاکستری هم فضای تاریک و روشن را بهم مربوط می سازند.
ترکیب بندی اجسام (کمپوزیسیون):
در طراحی گچ بری چون همواره با نقاشی همراه می باشد، جای دادن و ترکیب کردن اجسام در زمینه، مصالح مهم است. این عمل را کمپوزیسیون، یافتن ترکیب بندی می نامند. بعضی از طراحان، به ارتباط بین اجسام و حرکت خطوط در طراحی توجه نمی کنند و اشیاء را به همان نحوی که می بینند طراحی می کنند. در نتیجه فضاهای خالی و بی مصرفی در تابلوهای آنها دیده می شود که بود و نبودشان هیچ تغییری در کار بوجود نمیاورد. ارتباط فرم و فضا در طراحی می بایستی مورد دقت قرار گیرد. برای متعادل کردن در طراحی راههای زیادی وجود دارد که می توان با افزودن شکل های مختلف هندسی ترکیب متعادلی در طراحی ایجاد نمود و با فراز و نشیب در شکل ها به مقصود اصلی در طراحی رسید.
در طراحی گچ بری همان طور که در اشکال هندسی و در تصاویر بناهای تاریخی که در بخش هایی که کتاب آورده شده کلیه اشیاء و تصاویر را می توان با کمی دخل و تصرف در ترکیب بندی آنها، ترکیب متناسب و با تعادلی از یک طبیعت بی جان را طراحی نمود. همان طور که می بینید، اشیاء بین خود و فضاهای خالی، رابطه خوبی با اشیاء دارند؛ و روی هم فته، ترکیب بندی موزون و هماهنگی ایجاد شده است.
همه هنرمندان گذشته و امروزی برای اسکلت بندی طرح خود از شکل های هندسی (سه گوش، ۴گوش، مستطیل، دایره و یا ترکیبی از آنها) استفاده می کردند. در واقع نقاش شالوده اثرش را که تصویری از شکل های طبیعی-یا انتزاعی خواهد بود بر اساس یک اندیشه معمارانه بنیان می نهد و سپس آن را با پوشش شاعرانه ای از رنگ ها و شکل ها می پوشاند. با فرم سه بر، ساده ترین و در عین حال مستحکم ترین ساختمان را می توان بوجود آورد. این فرم بیشتر در چهره سازی بکار برده می شود. از این فرم بیشتر در چهره سازی استفاده می شود. اگر یک فرم سه بر مثلث را به نحوی قرار دهیم که نوک آن (راس مثلث) در پایین و قاعده آن در بالا قرار گیرد فرم نامتعادلی پدید میاید که هر آن بیم واژگون شدن آن می رود. ولی اگر همین مثلث (سه بر) را معکوس کنیم فرم متعادلی خواهیم داشت که کیفیت های ویژه ای مثل ایستایی، نیرومندی، تعادل، صعود است. به همین جهت موضوعات مذهبی از قبیل مادر و بچه و یا به دار آویختن مسیح را در این قالب که با اعتقادات مسیحیان، صعود مسیح به آسمان هماهنگی داشته پی ریزی کرده اند. گاه دو فرم سه گوش به اندازه های متفاوت را با یک مستطیل ترکیب، و تصویرها را روی این اسکلت بنا کرده اند. همان طور که در تصویر زیر مشاهده می شود. تصویر مریم در سه گوش بزرگ و تصویر فرزندش در سه گوش کوچک جا گرفته است. در طراحی و نقاشی های هنرمندان قدیم به ویژه در دوره رنسانس ایتالیا. تناسب اندام اندازه ها و نسبت ها فرم ها (نسبت خطوط به هم و نسبت جزء به کل) و همچنین محل هر جزء از تابلو محاسبات ریاضی و با رعایت “نسبت های طلایی” بدست آمده است.
پیاده کردن الگو برای کتیبه های گچی و اجرای آن
به قسمتی از یک حاشیه طولانی که زیر چفت آجری بام قرار دارد و دور تا دور حیاط را در بر می گیرد کتیبه می گویند. در قدیم اکثر کتیبه ها را از گچ ساخته و با گچ بری تزیین می نمودند.
مراحل اجرای کتیبه:
- ابتدا با استفاده از شاقول و بر مبنای جرزها سطوح کار را شاقولی نموده تا پیش آمدگی یا فرو رفتگی نداشته باشد.
- با توجه به اندازه کتیبه که قبلا در استخوانبندی ساختمان مشخص شده است بالای کتیبه را کرم می زنیم و با استفاده از شاقول این کرم را به قسمت پایین کتیبه نیز منتقل می کنیم.
- حال در ابتدا و انتهای کتیبه، مطابق دستور شماره ۲ و با استفاده از شیلنک تر از دو کرم ایجاد می کنیم و چنانچه طول کتیبه زیاد باشد می توان از نقاط کمی در بین نقاط ابتدایی و انتهایی نیز استفاده نمود و لیکن بایستی توجه داشت که نقاط کمکی و اصلی لزوما بایستی در یک تراز باشند.
