ملات های ساختمانی

ملات چیست؟ ضرورت کاربرد ملات و اندودهای ساختمانی

ملات در زبان انگلیسی با عبارت Mortar شناخته می شود. برای تعریف ملاتها بطور کلی می توان گفته که:

ملات (Mortar) ماده ای خمیری و چسبنده است که جهت اتصال دو ماده ساختمانی به یکدیگر و به وجود آوردن جسمی یکپارچه از استخوانبندی ساختمان به کار رفته و در معرض هوا یا آب سخت می شود.

ملاتهای مرغوب سازه بنا را استوار ساخته و با ایجاد یکپارچگی در قطعات، سبب انتقال نیروها به قسمت های زیرین سازه ساختمان می شود.

بطور کلی ملاتها از سه بخش تشکیل می شوند. این بخش ها عبارتند از:

• یک یا چند ماده چسبنده مانند سیمان، ماسه، آهک، گچ و …. . نام ملات را از روی نام ماده چسباننده آن برمی دارند. مانند انواع ملاتهای سیمانی یا مثلا اندود گچ و آهک
• یک ماده پرکننده که حدود ۸۰% حجم ملاتها را تشکیل می دهد. (انواع سختدانه هایی مثل شن و ماسه و … ) دلیل این امر این است که ماده پر کننده صرفه اقتصادی ملات را بیشتر می کند.
• یک ماده روان کننده مثل آب و …

این مصالح باید به دقت اندازه گیری و تحت یک دستور اختلاط خاص باهم مخلوط شوند تا به ملاتهای حاصل از اختلاط، تعادل مطلوبی جهت برآوردن خصوصیات اساسی آن بدهند.

از انواع ملاتها و اندودهای ساختمانی، جهت کارهای مختلف ساختمانی نظیر دیوارچینی آجری و سنگی، بندکشی، نصب کاشی و… استفاده می کنند. علاوه بر این ها برای نازک کاری و مسطح کردن سطوح مختلف نظیر دیوارها، لایه ای از ملات را به صورت اندود روی سطح اجرا می کنند. مانند اندود گچ روی دیوارهای داخلی.

 

ملاتها دارای کاربردهای مختلفی هستند و مهمترین کاربردهای ملاتها به شرح زیر می باشد:

1. قطعات را به یکدیگر می‌ چسبانند و فضای ما بین آنها را پر می‌ کنند.
2. با یک پارچگی که ایجاد می‌ نمایند باعث توزیع تقریباً یک نواخت نیرو در تمام بخش های ساختمان می‌ شوند.
3. اختلاف اندازه در اجزا را جبران می‌ نمایند.
4. موجب می‌ شوند قطعات فلزی و مسلح کننده‌ ها با دیوار، به صورت کامل و یک پارچه عمل کنند.
5. به کمک ایجاد خطوط سایه روشن یا تأثیر رنگ موجب پدید آمدن ماهیتی زیبا در نما و ظاهر ساختمان می‌ شوند.

---

خواص ملات ها

خواص ملات‌ها از نکات بسیار مهم در هنگام استفاده از هر نوع ملات می باشد. ملات ها هنگام ساخت به حالت خمیری می باشند و مدتی پس از ملات ریزی، سخت می شوند. ملات در حالت خمیری باید دارای خصوصیاتی به شرح زیر باشد:

• ملات خمیری باید یکپارچه باشد و اجزای مخلوط از یکدیگر جدا نشوند.
• خواص ملات ها باید به گونه ای باشد که  از غلظت مطلوبی برخوردار باشند.
• خمیر ملات باید در هنگام تماس با مصالح بنایی (مخصوصاً مصالحی که جاذب آب هستند) آب خود را به یکباره از دست ندهند. زیرا این امر موجب کاهش قدرت چسبندگی ملات می شود.
• ملات در حالت خمیری باید دارای خاصیت نفوذکنندگی باشد تا در قطعات مجاور خود نفوذ کرده و سبب پیوند آنها به خود و به یکدیگر شود.

خواص ملات ها پس از استفاده به صورت زیر خواهد بود. به عبارت دیگر ملات پس از ملاتریزی و سخت شدن باید دارای خصوصیات زیر باشد:

• باید خاصیت چسبندگی داشته باشد که این مهمترین ویژگی ملات است. خاصیت چسبندگی در ملات باید تقریباً تا ۳۰ دقیقه پس از ملات ریزی ظاهر شود و پس از ۱۰ الی ۱۲ ساعت به حداکثر خود برسد.
• ملات باید در مقابل نفوذ آب و عوامل جوی مقاوم باشد و خواص خود را از دست ندهد.
• ملات باید در مقابل نیروهای کششی و فشاری ساختمان به اندازه کافی مقاوم باشد. حداقل مقاومت کششی و فشاری ملات باید هم اندازه ضعیف ترین عضو ساختمان باشد. اگر مقاومت فشاری ملات بیشتر از مصالح بنایی دیگر در ساختمان باشد، باعث ایجاد ترک در آنها می شود. اما اگر مقاومت فشاری آن کمتر از مصالح دیگر باشد، در سطح خود ملات ترک ایجاد می شود که در این حالت تعمیر آن عملی تر از حالت اول است.
• از دیگر خواص ملات ها رنگ آنها می باشد.  رنگ یک ملات خوب باید کاملاً یکنواخت باشد.

برای رنگی کردن ملات بهتر است از دانه های رنگی نظیر سخت دانه سفید، اکسید فلزات، کربن و… به جای مواد رنگی استفاده شود تا رنگ ملات ثابت بماند. اندازه این سخت دانه ها باید کاملاً متناسب با سایر اجزای تشکیل دهنده ملات باشد. استفاده از رنگ های آلی در ساخت ملات های رنگی به هیچ عنوان توصیه نمی شود.

عوامل موثر در میزان چسبندگی

همان طور که در بخش قبل ذکر شد، چسبندگی ملات مهمترین ویژگی آن است. در ادامه مطلب به عوامل مؤثر در میزان چسبندگی اشاره خواهد شد:

• هر چه میزان ماده چسبنده در مخلوط بیشتر باشد، قدرت چسبندگی آن نیز بیشتر می شود. زیرا با افزایش ماده چسبنده، مقاومت فشاری آن بالا می‌رود و با افزایش مقاومت فشاری، چسبندگی آن نیز افزایش می یابد. ولی افزایش مقدار آب باعث کاهش مقاومت فشاری و در نتیجه کاهش میزان چسبندگی خواهد شد.
• اگر سطح مصالح بنایی که مخلوط روی آن ها ریخته می شود زبر باشد، چسبندگی بین ملات و مصالح بیشتر می شود.
• وقتی که مخلوط روی سطح ریخته می شود باید بلافاصله جسم بعدی روی آن قرار گیرد در غیر این صورت ملات به تدریج سخت می شود و خاصیت چسبندگی خود را از دست می دهد. همچنین بعد از قرار دادن مصالح بنایی روی آن نباید آن ها را جا به جا کرد زیرا حرکت دادن مصالح باعث شکست چسبندگی بین آن‌ها و ملات می شود.
• هر چه قابلیت نگهداری آب در ملات بیشتر باشد، میزان چسبندگی آن نیز افزایش می یابد. علاوه براین اگر سطح مصالح بنایی به میزان مناسب قابلیت جذب آب را داشته باشند، دوغاب ماده چسبنده را جذب کرده و باعث افزایش میزان چسبندگی مخلوط و سطح خود می‌شود.

انواع مختلف

انواع ملات‌ها براساس نوع خودگیری، نوع ماده چسبنده، نوع و اندازه ماده پرکننده و کاربرد آنها به گروه‌های مختلفی تقسیم می شوند.  رایج ترین تقسیم بندی ملات ها بر اساس محیط گیرش آنها است که از این دیدگاه، ملات ها به دو گروه هوایی و آبی تقسیم می شوند.

یکی دیگر از تقسیم بندی های انواع این محصول، بر اساس زمان گیرش آن می‌باشد که بر این اساس به دوسته زودگیر (با زمان گیرش کم) و دیرگیر (با زمان گیرش زیاد) تقسیم‌بندی می‌شوند.

مناطق آب و هوایی گوناگون و همچین موارد مختلف استفاده از آن نیز موجب پدید آمدن انواع ملاتهای گوناگونی بر اساس مواد اولیه های مختلف از دیرباز تاکنون شده است.

ملات‌های آبی – Hydraulic Mortars

ملات‌های آبی به ترکیبی خمیری گفته می شوند که در مجاورت رطوبت و یا در زیر آب گرفته و سخت می گردند. بنابراین در صورتی که آب و رطوبت به آنها نرسد، به مقاومت نهایی خود نمی رسند.

هوای خشک و گرما باعث پوک شدن ملات‌های آبی و جدا شدن رجها از یکدیگر می شود، در این صورت به مرور زمان قطعات به کار رفته در سازه بنا جا به جا می شوند. در مواقع یخبندان باید ملات را با پوشش مناسب محافظت نموده تا از یخ زدگی آب آن جلوگیری به عمل آید. اضافه کردن محلول های ضد یخ به ملات هنگام تهیه آن یکی از روش های جلوگیری از یخ زدگی ملات های آبی می باشد.

ملات های آبی باید دارای خصوصیات زیر باشند:

• زودگیر باشند.
• آب در آنها نفوذ نکند و یا ذرات آنها در آب پخش نشود.
• اگر در آب قرار می گیرند باید در برابر نمک ها و سولفات های احتمالی موجود در آب مقاوم باشند.

ملات‌های آبی دارای انواع مختلفی هستند. از جمله مهم‌ترین آن‌ها می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• گل آهک
• گچ و آهک
• ماسه آهک
• ماسه سیمان
• باتارد
• ساروج

ماسه سیمان

مخلوط ماسه سیمان چیست و روش تهیه این ملات چگونه است؟

این محصول همانطور که از اسمش پیداست از ترکیب ماسه بعنوان ماده پرکننده و سیمان بعنوان ماده چسباننده تهیه می شود. همانطور که ذکر شد، ماده چسباننده این ملات، سیمان و ماده پر کننده آن ماسه است. در مواقعی که خط حمله سولفات ها، مطرح است باید از سیمان ضد سولفات نوع (تیپ) ۲ یا ۵ و یا سیمان پوزولانی استفاده کرد.

در ساخت این ملات بر خلاف ملات ماسه آهک، ابتدا سیمان را (به صورت پودر) با ماسه خوب مخلوط می کنند سپس آبخوره درست کرده و در نهایت به مخلوط حاصل آب اضافه می کنند تا ملات مورد نظر حاصل گردد.

میزان سیمان در این مخلوط حدود ۱۰۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم در متر مکعب می باشد. ملات های پر سیمان برای اندود مصرف می شوند. اگر در این ملات ناخالصی هایی نظیر گچ یا خاک رس وجود داشته باشد، میزان چسبندگی آن کاهش می یابد. وزن مخصوص ملات ماسه سیمان هم حدود ۲۱۰۰ تا ۲۱۵۰ کیلوگرم بر مترمکعب می باشد.

ماسه سیمان را باید به میزان کم تهیه کرد تا زود مصرف شود در غیر این صورت خشک شده و مقدار زیادی از مقاومت خود را از دست می دهد. پس از مصرف نیز باید از آن در برابر شرایط جوی محافظت نمود.

باتارد – Guaged Mortar

باتارد (با عنوان حرامزاده نیز شناخته می‌شود) از مخلوط سیمان، ماسه و آهک تشکیل می شود. میزان سیمان در این ملات حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم و میزان آهک آن در حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم در یک مترمکعب ماسه است.

مخلوط‌های ماسه ـ سیمان ـ آهک با نسبت های مختلفی از سیمان و آهک و ماسه ساخته می‌شوند، که متداول‌ ترین آنها ۱:۱:۶ (یک حجم سیمان و یک حجم آهک و ۶ حجم ماسه) و آب به مقدار کافی می‌باشد.

قابل ذکر است که از نسبت های دیگری نظیر ۱:۲:۹ و ۱:۲:۱۲ نیز در کارهای کم اهمیت تر استفاده می گردد. در هر صورت معمولاً مقدار سیمان مورد نیاز در یک متر مکعب ملات باتارد ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم و میزان آهک آن در حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم است.

همچنین میتوان از ماسه کفی نیز در ساخت این ملات استفاده کرد.

ویژگی‌ها

استفاده از آهک در باتارد به دلایل زیر صورت می‌گیرد:

• نفوذ آب را در آن کم می‌کند.
• قابلیت نگهداری آب آن را افزایش می‌دهد.
• از ترک خوردن باتارد جلوگیری می‌کند.
• مقاومت نهایی ترکیب را افزایش می‌دهد.

روش تهیه

حجم مواد پرکننده در ملات باتارد باید به گونه ای باشد که حدودا ۳ برابر مواد چسباننده محسوب گردد. در صورتی که این مقدار کمتر از حد معین شده باشد، ملات جمع شده و ترک بر می دارد. و اگر مقدار از حد تعیین شده تجاوز کند، ملات مذکور کارایی کامل خود را از دست خواهد داد. 

ملات ماسه سیمان آهک پس از مهیا شدن باید تا ۱ ساعت مورد استفاده قرار گیرد و مدت زمان گیرش نهایی این ملات تا دو روز خواهد بود.

کاربرد

این محصول با توجه به ویژگی های ذکر شده آن، از انواع ملات هایی است که برای مناطق دارای آب و هوای مرطوب و نمناک مورد استفاده و مصرف قرار می گیرد. در واقع، از این ملات به عنوان پوششی برای سطوح نمناک و مرطوب استفاده می کنند.

در صورتی که شما مقدار آهک مصرفی در آن را افزایش دهید، قابلیت نگهداری و کارایی آن افزوده و در مقابل، از مقاومت فشاری آن کاسته می شود.

این محصول پس از مصرف، حداقل تا ۴۸ ساعت باید مرطوب نگه داشته شود.

ساروج – Black ash Mortar

ساروج ملاتی کندگیر است که از ترکیب آهک با سیلیس فعال شکل می گیرد. در گذشته برای تأمین سیلیس از خاکستری که با سوزاندن فضولات حیوانی حاصل می شد، استفاده می کردند ولی امروزه میتوان از سیلیکا فوم (میکروسیلیس) برای تهیه این ملات استفاده کرد.

یکی از معایب اصلی ساروج، خاصیت کاهش حجم و ترک خوردگی آن در سطح است. برای جبران این مشکل در گذشته از الیاف گیاهی مانند لوئی که از نوعی نی بدست می آمده و همچنین الیاف حیوانی مانند پشم دام یا گاهی موی سر انسان استفاده می کرده اند.

بعضاً مواد افزودنی خاصی مانند تخم مرغ به این ملات اضافه می شده که فقط باید با آزمایش اثرات دقیق آن را تعیین نمود. در گذشته ملات ساروج در سازه هایی که در تماس مستقیم با آب بوده اند مانند آب انبارها، حمام ها، حوض ها و … مورد استفاده قرار می گرفته و استفاده سازه ای نداشته است.

ساروج مخلوط آهک آبی سنتی ایران است که به دو روش سرد و گرم تولید می شده‌ است. در روش گرم، کلوخه‌ های سنگ آهک رس‌ دار را می‌ کوبیدند تا نرم شود سپس، خاک به دست آمده را با کاه و پهن و آب مخلوط می‌ کردند. پس از آن، گل به دست آمده را روی زمین با ضخامت ۱۰ سانتی‌ متر پهن کرده و بعد از خشک شدن، قطعه‌ های خشک شده را در کوره مخصوصی می‌ پختند. نهایتاً، هنگامی‌ که قطعه‌ ها پخته شد آنها را آسیاب می‌ کردند. محصول به دست آمده رنگ لیمویی یا قهوه ای روشن داشت که ساروج گرم نامیده می‌ شد.

در روش سرد، ساروج از مخلوط‌ کردن آهک شکفته، خاکستر، ماسه بادی، خاک رس و لوئی یا مغز نی ساخته می‌ شد. بنابر موارد کاربرد مختلف، ممکن بود افزودنی‌ های دیگری همچون موی بز یا گوساله یا انسان، سفیده تخم‌ مرغ، چربی گوساله و… به آن ترکیب افزوده شود.

امروزه مصرف ساروج بسیار کم شده و ملات‌های پایه سیمانی جایگزین آن شده‌اند.

انواع ملاتهای گچی – Gypsum Mortar

برای آشنایی بیشتر و بهتر با انواع ملات گچی بهتر است ابتدا به تعریف ملات های هوایی توجه کنیم.  ملات های هوایی ملات هایی هستند که فعل و انفعالات آنها در هوای خشک صورت گرفته و دور از رطوبت مقاوم می شوند. چنانچه این ملات ها در مجاورت رطوبت قرار گیرند اگر به صورت اندود باشند طبله کرده و اگر در بین رج ها به کار رفته باشند، سازه بنا دچار نقایصی فنی شده و ماهیت خود را از دست می دهد و در نتیجه سبب تخریب بنا خواهد شد.

حال با توجه به تعریفی که از ملات های هوایی صورت گرفت می توان به توضیح و تعریف انواع ملات گچی پرداخت. با وجود اینکه ملات گچی هنگام گرفتن با آب ترکیب و به سنگ گچ مبدل می گردد ولی در گروه ملات های هوایی قرار می گیرد زیرا این ملات ها در آب وا می روند و برای سخت ماندن به هوا نیاز دارند. انواع این ملات ها عبارتند از:

گچی خالص

برای ساختن مخلوط گچ ابتدا مقداری آب در استانبولی (ظرف مخصوص ساخت و یا حمل) ریخته سپس پودر گچ را که قبلاً به نسبت معین مشخص شده است درون آن می پاشیم تا بدین وسیله کلیه دانه ها در مجاورت آب قرار گرفته و تر شوند (نباید آب را به گچ اضافه کرد). مقدار آبی که یک کیلوگرم پودر گچ نیاز دارد تا به ملات گچی تبدیل شود، از لحاظ تئوری ۰٫۲ لیتر است یعنی تقریباً ۲۰% وزن گچ ولی از لحاظ عملی برای شکل پذیری بهتر و مجال کار کردن کارگران با ملات باید حدود ۷۰ ال ۸۰% وزن گچ، آب اضافه شود. البته مقداری از این آب پس از خشک شدن گچ تبخیر گشته و جای قسمتی از آن در اثر ازدیاد حجمی که گچ در موقع خشک شدن پیدا می کند پر می شود.

این محصول علاوه بر دو خاصیت عمده زودگیر بودن و ازدیاد حجم به هنگام سخت شدن، دارای خواص دیگری نیز هست از جمله آن که گچ آکوستیک است، در آتش سوزی مقاوم می باشد، ارزان و فراوان است و دارای رنگی سفید و خوش آیند نیز هست. لذا از آن برای سفیدکاری اتاق ها استفاده می کنند. همچنین برای قشر میانی و نیز اتصال قطعات گچی نیز مناسب است. در بعضی مواقع در محل هایی که احتیاج به یک تکیه گاه موقت داشته باشیم و بخواهیم آجری را برای یک تکیه گاه نه چندان محکم به دیوار متصل نماییم از آن استفاده می کنیم.

گچ و خاک

برای ساختن گچ و خاک ابتدا خاک رس را سرند کرده و به نسبت مساوی با گچ مخلوط می‌کنند (نسبت گچ به خاک می تواند به طور دلخواه تعیین گردد ولی نباید میزان خاک از گچ بیشتر شود)، سپس آنها را در آب ریخته و پس از اینکه حدود ۵ الی ۶ دقیقه به حال خود رها کردند، از یک طرف هم زده و به مصرف می رسانند.

این مخلوط باید به میزان کم تهیه شده و به سرعت استفاده شود. هر چه میزان خاک رس در ملات بیشتر باشد، مخلوط دیرگیرتر می‌شود. علاوه بر این خاک حالت پلاستیکی آن را بیشتر می کند و نسبت به مخلوط گچ خالص نیز به صرفه تر است. از گچ و خاک برای اندود دیوارهای داخلی، سقف و… استفاده می شود.

گچ و ماسه

در مناطقی که ماسه فراوان است، به جای گچ و خاک از مخلوط گچ و ماسه استفاده می کنند. ماسه این مخلوط باید ریز دانه و قطر آن کمتر از ۲ میلیمتر باشد.

گچ و سیمان

برای ساختن این مخلوط، گچ و سیمان را به نسبت مساوی با آب مخلوط کرده و از آن بیشتر در نماسازی استفاده می کنند زیرا تا حدی در مقابل عوامل جوی مقاوم است. ازاین ترکیب به عنوان دوغاب در پایدارسازی بدنه دیواره های خاکی نیز استفاده می شود.

گچ و پرلیت

با اضافه کردن پرلیت به گچ، مخلوط سبکی حاصل می شود که عایق حرارتی و صوتی مناسبی بوده و در برابر آتش نیز مقاوم است.

گچ مرمری

گچ مرمری ملاتی است که در نقاط مرطوب و مکان هایی که نیاز به شستشو دارند، کاربرد دارد.

کاهگل – Clay and Straw Mortar

کاهگل از مخلوط کاه، خاک رس و آب به صورت آخوره به دست می‌ آید. این ملات را به خوبی ورز می‌دهند تا حدی که ملات به بیل نچسبد و به راحتی جدا شود و از آن برای دیوارهای محورکننده به صورت چینه‌ ای استفاده می‌ کنند.

کاهگل بیشتر در ساختمان های روستایی به کار می رود. افزودن کاه به گل جهت جلوگیری از ترک خوردن آن است. این ملات را دو یا سه روز میخوابانند تا کاملاً خیس بخورد سپس مصرف می کنند. اگر کاهگل برای پوشش بام استفاده شود، در آن نمک می ریزند تا هم در زمستان یخ نزند و هم گیاهان در آن رشد نکنند. از این ترکیب به عنوان عایق رطوبتی بام در بناهای سنتی استفاده می شود.

کاهگل علاوه بر سبکی، عایق حرارتی نیز هست، لذا جهت جلوگیری از تبادل حرارت، سقف زیرین شیروانی های دو پوشه را با این ملات اندود می کنند.

کاه را برای مقابله با ترک خوردن گل به آن اضافه می‌کنند (برای ساخت هر متر مکعب ملات کاهگل حدود ۴۵ الی ۵۰ کیلوگرم کاه مورد نیاز است) و در مناطق کویری که کاه یافت نمی‌شود به آن خارشتر (خار آدور) اضافه می‌ کنند. این ملات در مقابل رطوبت و حرارت عایق بسیار خوبی است و از نظر دوام اگر اصولی تهیه شود سال‌ها مقاومت می‌ کند. ملات کاهگل یک ملات هوایی است و در مقابل تابش آفتاب یا حرارت غیر مستقیم و در هوای آزاد خشک می‌ شود. در صورتی که ضخامت این ملات ۲۰ الی ۳۰ سانتیمتر باشد عایق رطوبتی خوبی خواهد بود. از نقاط ضعف کاهگل نیز فرسایش بر اثر بارش باران و باد است که ایجاد گرد و خاک می‌ نماید است.

در زمانی نه چندان دور در تمام شهرها و اغلب ساختمان‌ ها با خشت خام، گچ و کاهگل بنا شده بود. قدمت ملات کاهگل به ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌ رسد. در لایه سوم تپه سیلک، در کاخ‌ های هفده‌ گانه تخت جمشید، در بناهای پاسارگاد و شوش، بناهای اشکانی (کاخ فیروز آباد و ایوان مدائن) و مجموعه ارگ بم کاربرد کاهگل را می‌توان به وفور دید. همچنین در بناهای دوره اسلامی از این ملات به عنوان یکی از عناصر و ساخت مایه بسیار مؤثر استفاده شده‌ است.

مخلوط آماده

ملات آماده و انواع ویژه، محصولاتی هستند که  امروزه شرکت های مختلف با نامهای تجاری خاص تولید و عرضه میکند که در این مبحث به چند نمونه از آنها اشاره خواهد شد.

هنگامی که این محصول در کارگاه ساختمانی ساخته می شود، ممکن است نسبت های اختلاط به خوبی رعایت نگردد، بنابراین ملات حاصل عملکرد مطلوب نخواهد داشت. به همین دلیل است که ملات‌های مخلوط آماده ساخته شده اند. مخلوط‌های آماده تحت شرایط کنترل شده و فرموله شده، از پیش مخلوط و به صورت گرد یا مایع بسته بندی و به بازار عرضه می شوند.

در ساختار اکثر مخلوط‌های آماده، سیمان وجود دارد و مواد دیگری نیز برای ایجاد ویژگی های خاصی به مخلوط ملات آماده اضافه می شوند. چند نمونه از این مخلوط‌ها عبارتند از:

• پاشیدنی (پاششی) سیواکس (Sivax):  این محصول جایگزین مناسبی برای ملات گچ و سیمان محسوب می شود و از آن برای پوشش نماهای خارجی و داخلی، سقف و… استفاده می کنند و بر روی کلیه مصالح قابل اجراست. هنگام مصرف، پودر سیواکس را با آب مخلوط کرده و با استفاده از دستگاه مخصوص، روی سطح پرداخت شده می پاشند. سیواکس را با دست نیز می توان به سطوح مورد نظر پاشید از جمله خواص سیواکس می توان به مقاومت در برابر رطوبت، سرما و گرما، صدا، فشار و… اشاره نمود.
• آماده منبسط شونده بر پایه سیمان (به صورت گرد خشک)
• سیمانی اصلاح شده با مواد پلیمری (به صورت مایع)
• اپوکسی سه جزئی (Epoxy)

از سه مورد آخر جهت مصارف مختلفی از جمله زیر صفحه ستون ها، بولت ها، نصب ریل ماشین آلات و… استفاده می‌کنند.

ملاتهای تزریقی – Grout Ingection

ملاتهای تزریقی معمولا از ترکیب ماسه و سیمان و یا قیر و سیمان به همراه تعدادی افزودنی خاص تشکیل می شوند. ملات های تزریقی در برابر نفوذ آب، یخبندان و نیروهای وارده به آنها بسیار مقاومند و از آنها معمولا در سازه های پس تنیده استفاده می‌کنند.

افزودنی‌ها

امروزه افزودنی‌ها در تهیه انواع ملات‌های ساختمانی کاربرد بسیار وسیع و ویزه ای پیدا کرده اند. استفاده از این افزودنی‌ها باعث به وجود آمدن ویزگی های خاصی در انواع ملات‌ها می شوند. روان کننده‌ها، ضدیخ‌ها و… نمونه‌های پرکاربرد این افزودنی‌ها هستند که مصارف عمده‌ای پیدا کرده‌اند.

مواد افزودنی جهت ایجاد ویژگی‌های خاصی به ملات‌ها اضافه می‌شوند. از جمله مواد تندگیر کننده، روان کننده و حباب ساز. برای کار در فصول سرد نیز می توان از افزودنی‌های ضدیخ استفاده نمود. استفاده از مواد ضد سولفات برای ملات‌هایی که در آب دریا یا در مجاورت مناطق مرطوب قرار می‌گیرند، استفاده از آب‌بند کننده‌ها، مواد رنگی و… نمونه‌هایی از کاربرد افزودنی‌های ملات‌های ساختمانی می‌باشند.

روش‌های انتخاب

انتخاب ملات مناسب برحسب محل استفاده از ملات، شرایط محیطی، سرعت خودگیری و نیز خواص آن انجام می‌گیرد.

ملات به محض تماس با مصالح بنایی مقداری از آب خود را از دست می‌دهد، بنابراین در انتخاب نوع ملات باید به مصالح زیر کار و میزان جذب آب توسط آنها توجه کرد. همچنین در مناطق گرم و خشک نیز آب آن به سرعت تبخیر می‌شود که در این صورت استفاده از ملات‌های کندگیر کارساز است و نیز میتوان از مواد افزودنی نگهدارنده آب و ضد تبخیر استفاده کرد.

مخلوط مناسب هوای سرد و یخبندان، ملات‌های زودگیر می‌باشند که از یخ‌زدگی آب درون آن جلوگیری می‌کنند، همچنین می‌توان از افزودنی ضدیخ نیز استفاده کرد. همچنین می‌توان از مواد افزودنی‌های حباب ساز استفاده کرد.

نکات مهم

ملات‌ریزی یکی از مراحل مهم در اجرای عملیات ساختمانی است که باید با دقت و ظرافت ویزه ای انجام گیرد. انجام غیر اصولی ملات‌ریزی موجب هدر رفت آن و کاهش بهره‌وری سازه خواهد شد.

پس از تهیه ملات تا زمانی که کل آن مصرف شود، ممکن است مقداری از آب آن تبخیر شود و ملات خشک شود. بنابراین باید تمامی ملات‌ها با حداکثر میزان آبی که می‌توان با آنها مخلوط کرد، تهیه شوند. زیرا اگر ملات تهیه شده قبل از مصرف خشک شود، چسبندگی آن کاهش می‌یابد.

جهت جلوگیری از این امر می‌توان ملات را قبل از ملات‌ریزی مقداری با پاشیدن آب مرطوب کرد. البته افزودن آب به ملات مقاومت فشاری آن را کاهش داده و نیز در بعضی اوقات باعث بروز تأثیرات زیان آور در ملات می‌شود، بنابراین افزودن آب به ملات باید طبق دستورات ارائه شده در آئین‌نامه‌ها نیز با توجه به خصوصیات مخلوط مورد نظر انجام گیرد.

نگهداری

در شرایط آب و هوایی سرد باید بعد از ملات‌ریزی، محل مورد نظر را از سرما محافظت نمود. در شرایط آب و هوایی گرم نیز باید محل ملات‌کاری شده را با گونی یا پارچه مرطوب پوشاند و محافظت کرد.

رعایت موارد فوق باعث می شود تا ملات پس از خشک شدن به حداکثر کارایی خود برسد.

اصول

ملات‌ریزی خوب و موفقیت در چسبندگی بالا و انتقال نیروهای وارده توسط ملات، تا حد زیادی به شرایط سطوح زیر کار بستگی دارد. آماده سازی سطوح زیر کار جهت ملات‌ریزی به طرق زیر صورت می‌گیرد:

• زدودن سطح از هرگونه چربی یا گرد و غبار و مواد آلوده که مانع پیوند ملات گردد.
• عاری نمودن سطح از هرگونه پوسته و زنگ‌زدگی.
• سطح زیر کار باید پیش از ملات‌ریزی با استفاده از آب مرطوب شود. اشباع کردن سطح زیرکار موجب جلوگیری از خشک شدن ملات مصرفی (در اثر جذب آب ملات توسط سطح زیرکار) شده و باعث افزاش چسبندگی ملات می‌گردد. باید توجه کرد که مقدار آب مازاد را قبل از ملات‌ریزی با استفاده از پمپ، اسفنج، فشار باد، دستگاه وکیوم و… جمع آوری کرد.
• سطوح قدیمی را می توان به روش هایی نظیر سندبلاست کردن، چکش کاری، مضرس کردن، خراش دادن و زبر کردن برای ملات‌ریزی آماده کرد.
• سطوح ترک خورده و حفره ها باید قبل از بکار بردن ملات ترمیم شوند.