ابزارزنی (کشوزنی) در گچکاری ساختمان
توانایی ساخت و استفاده از گج خوش مایه که بدو صورت بشرح زیر:
- ساختمان سازی، اصطلاحاً روسازی گچبری یا گل و برگ سازی.
- ابزار زنی (کشوزنی)
ضخامت گچ خوش مایه برای کارهای گچبری متفاوت است و می توان بشرح زیر آنها را طبقه بندی نمود:
- گچ اندازی با ضخامت یک الی ۵ سانتیمتر و یا بیشتر برای گچبری برجسته مانند دور قلاب سقفی، ساخت حاشیه و غیره.
- گچ اندازی به ضخامت ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر برای سرستون …، چنگ و موتیفا های گل سازی و غیره. کشوزنی بر روی بدنه و جاهای دیگر، برای کشوزنی سه گونه ابزار مورد استفاده قرار می گیرند که عبارتند از:
- ابزاری که بر لبه جاسازی میخورد.
- ابزاری که فقط بر سطح کار میخورد و تکیه بر شمشه دارد.
- ابزاری که سطح کار میخورد و در گوشه آن سوراخی تعبیه گردیده که بوسیله ریسمانی به یک میخ متصل است. میخ در مرکز سطح مورد نظر کوبیده شده و به هر شعاعی که مورد نیاز باشد خط اندازی زیر کار را انجام می دهد. بعد از خط اندازی زیر کار معمولاً مراحل گچ اندازی، ابزار کشی (کشوزنی)، کشته کشی با ابزار و پنبه آب صورت می گیرد. برای ابزار زنی از گچ خوش مایه که باید سفتتر از گچ گلی و برگ سازی باشد استفاده می شود.
شناسایی اصول ایمنی و حفاظت در ابزارزنی (کشوزنی)
در کشوزنی چون بیشتر کارها توسط کارگران در ارتفاع انجام می گیرد رعایت نکات ایمنی و از داربست و تخته و الوارها و حفاظها که به همین منظور تعبیه گردیده یکی از نکاتی است که در سالامتی افراد در جهت بهبود کیفیت کاری و جلوگیری از خطر است ناشی از کار شده و می تواند از خطرات جانی جبران ناپذیر در محیط کار جلوگیری نماید.
رعایت نکات ایمنی در جابجایی و حمل ونقل کیسه های گچ و ساختن گچ در استانبولی و انتقال آن در ارتفاع که می بایستی با وسایل چرخ دستی و بالابرها انجام شود یکی از مواردی است که در کشوزنی کاربرد وسیعی دارد.
آشنایی با وسایل و ابزار کار در ابزارزنی
- تخته چوبی
فیبر استخوانی و یا تخته چوبی از ابزار و وسایلی است که بآن میتوان کشوهای مختلف برای هر یک از اشکال طراحی شده در گچبری دور دیوارها و زاویه های بین دیوار و سقف و قابهای هلالی را باشکال مختلف ساخت. قطر تخته های چوبی و یا فیبر استخوانی بایستی کمتر از ۱ تا ۳ میلیمتر نباشد. با توجه به نوع طرح و فرم کشو بر روی تخته و یا فیبراستخوانی طرح را کشیده و با کمان اره موئی یا اره نوکی همانطور که در قسمتهای بعدی بشرح زیرآورده شده بفرم های دلخواه درآورده و سپس با سمباده نرم لبه های تیز آن را گرد کرده تا در هنگام کشوزنی و یا ابزار زنی لبه گچ بصورت پلیسه در نیاید.
فیبر استخوانی: بدلیل محکم بودن و نگرفتن رطوبت گچ بخود و جلوگیری از باد کردن چوب و خراب نشدن لبه کار در هنگام کشوزنی و دور قلاب براحتی از آن در همه سطوح با توجه به طرح مورد نظر می توان از آن به نحو احسن در کشوزنی استفاده نمود. در کشوزنی از ابزارهای مختلفی بشرح زیر که با چوب ساخته می شود استفاده می کنند:
- برجسته کاری: برآمده کردن قالب گیری یا تراشیدن یک سطح به طور برآمده.
- کنده کاری حکاکی: تراشیدن یا قلمزنی طرحی روی یک سطح تخت گچبری.
- حاشیه پخ: سطحی که زاویه ای غیرقائمه (اریب) با سطح دیگر می سازد.
- کنج: ابزار مقعر دارای فرم یک مربع گرد احیا یافته از سطحی مشخص که بسته به یک کام کشویی موازی با آن سطح، به حالت قائم خاتمه یافته است.
- کاو مسطح: ابزار معقر دارای خط کناره نهایی که تقریباً یک ربع دایره پدید می آورد.
- تاج: ابزار دارای مقطع دو خم به شکل یک S کشیده.
- ابزار نیم گرد: ابزار دارای مقطع عرض نیم دایره.
- ابزار ربع گرد: ابزار محدب دارای مقطع مربع دایره ای.
- ابزار محدب: دارای مقطع مربع دایره.
- قاب: صفحه ای مستطیل شکل فرورفته یا برجسته روی یک دیوار، که به طور مشخص با یک کتیبه، نقاشی یا پیکره، ارایه بندی یا اجراء می شود.
- کاو: سطح یا ابزار معقر؛ خصوصاً (نقطه ی ) حرکت از دیوار یا سقف.
- اره، چوبساب
در ساخت کشو از تخته چوبی یا فیبراستخوانی استفاده می شود. بر روی تخته یا فیبر قطعات قوسی دار را رستم می نمائیم پس از رسم نقشه بوسیله اره قسمت های اضافی چوب را بریده و بوسیله چوبساب فرم مورد نظر را با ساییدن چوبساب به فرم دلخواه درمی آوریم. که پس از پرداخت میتوان از آن برای کشوزنی استفاده کرد. در ساخت کشوئی از دو نوع اره بشرح زیر استفاده می شود.
- اره نوکی
از نظر شکل اره نوکی، شبیه به اره دم روباهی بوده ولی تیغه آن به حدی باریک است که می تواند منحنی های با قوس کوچک را نیز در چوب و صفحات پرش (فیبراستخوانی) برش دهد. از این اره برای عملیات قوس بری استفاده می کنند و در مواقع لزوم می توان از آن، برای عملیات برشکاری در وسط چوب نیز استفاده کرد. برای این کار، ابتدا سوراخی نزدیک خط کشیده شده در وسط چوب ایجاد می کنند و سپس با وارد کردن نوک اره، در آن اقدام به برش می کنند. اره نوکی در انواع مختلف ثابت و متحرک می سازند.
- اره کمانی
تقریباً شبیه اره کلافی است با این تفاوت که از آن کمی کوچکتر می باشد. کلاف آن برخلاف اره کلافی، فلزی است و تیغه آن خیلی باریک و در انواع مختلف با عرضی هایی بین ۱ تا ۱۵ میلیمتر و طولی تا ۶۰ سانتیمتر ساخته می شود. از این اره برای برشکاری صفحات فشرده (فیبر استخوانی) یا چوبی نازک، مخصوصاً در قوس بری ها استفاده می شود. تیغه اره، به صورت متحرک و قابل تعویض در دست، تعبیه شده و به همین دلیل، می توان بر شکاری وسط صفحات را نیز با آن انجام داد.
- چوبساب و سوهان
برای فرم دادن تخته (کشوئی) و ساییدن چوب از چوبساب و برای پرداخت سطح آن از سوهان استفاده می شود. جنس این ابزارها از فولاد کرمدار بوده و در اندازه ها و فرمهای مختلفی ساخته شد ماند. روی سطوح این ابزار، دندانه هایی بطور منظم و توسط قلم ایجاد شده که آنها را «آج» می گویند و برحسب دندانه هایی که بطور منظم بر روی آنها از خشن، متوسط، نرم بودن آنها برحسب تعداد این دندانه ها در یک سانتیمتر تشخیص داده می شود.
چوبساب ها به طور معمول دارای طول هایی از ۲۰۰ تا ۳۰۰ و برخی از ۳۰۰ تا ۳۵۰ میلیمتر بوده و از ۳۰۰ میلیمتر بلندترند، آج درشتتر و آنهایی که کوتاه ترند اج ریزتری دارند.
- سوهان
سوهان ابزارزنی نیز از ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیمتر بنا به نوع کاری که از آن در ساخت کشو استفاده می شود، که دارای گونه ها و مقاطع مختلفی هستند.
سوهان را در ابزارزنی برای ساییدن چوب و آهن بکار می برند، اما باید به خاطر داشت که این دو باهم متفاوتند، یعنی سوهان چوب، زیرتر از سوهان آهن است. سوهان ها را از نظر آج به دو گروه تقسیم کرده اند. گروه اول دارای یک ردیف آج می باشند و گروه دوم دارای دو ردیف آج (متقاطع) در نوع اول، تراشه چوب و براده های آهن به سادگی در حین کار بیرون میریزند، در حالی که در نوع دوم، به دلیل نزدیک بودن فاصله آج های متقاطع، تراشه چوب به سختی از آن خارج می شود و لازم است که بارها آن را تمیز کرد.
- قلم های مخصوص کشوزنی
قلمهای مخصوص کشوزنی همانطور در اشکال زیر مشاهده می گردد. ابزار سینه کفتری – برگی کوچک – خودزنی – ابزار سینه کفتری بزرگ و ابزار ریسه خرمایی – ابزار گرده ماهی و سایر اشکال مورد نظر که در کشوزنی به تناسب طرح هایی که در نقشه طراحی گردید می توان از آن در موارد مختلف گچبری استفاده نمود.
آشنایی با شکل دادن اشکال کشو
پس از کشیدن فرم کشو و طرح مورد نظر بر روی کاغذ برای پیاده کردن آن بر روی تخته می توان طرح را بر روی تخته چسبانده و سپس با اره قسمت های مختلف آن را درآورده و با چوبسا و سوهان بشرح زیر بانجام رساند.
هنگام کار، دقت شود که فشار دست به سروته چوبسا یا سوهان، بطور یکسان وارد شود.
در موقع کار، چوبسا یا سوهان با زاویه ای حدود ۲۰ درجه روی کار قرار گرفته و عمل ساییدن انجام گیرد.
هنگام درآوردن فرمهای خارجی و داخلی بایستی دقت به عمل آید که از سوهان تخت برای سائیدن لبه های صاف و برای ساییدن قوس های داخلی از سوهان نیمگرد و برای ساییدن سوراخ از سوهان گرد استفاده شود.
هنگام سائیدن سر چوب، باید یک تکه چوب کمکی در انتهای قطعه قرارداد تا از لاشه شدن انتهای کار جلوگیری بعمل آید. ضربه به آج آنها جلوگیری بعمل آید. و در صورت پر شدن آج ها ابتدا آن را داخل آب جوش فروبرده و سپس با برسی های کنفی و سیمی، روی آج ها(در جهت آج) برس کشیده می شود.
سوهان ها با فرمها و مقاطع مختلفی ساخته می شوند.
چوبسا با فرمهای مختلف مثل تخت، نیم گرد و دم موشی و دسته چوبسا که در نمونه ای از آنها آورده شده، برحسب اندازه چوبساها از ۹۰ تا ۱۴۰ میلیمتر ساخته می شوند.
چوبسا آؤن از چوبساهایی است که دارای دندانه هایی منحنی بوده و مانند سوهان فلزکاری، در هنگام کار، پر نمی شود. جنس این چوبساها مقاوم بوده و طوری هستند که پلاستیک و آلیاژهای نرم فلزات نیز می سایند. چوبساهای دیگری ساخته شده اند که دارای جنس و طرح بهتری از انواع سنتی خود می باشند این چوبساها دارای حدوداً ۵۰۰ آج بوده و مواد سائیده شده به راحتی از لای آن خارج می شوند. ضمناً بعضی از چوبساها، به شکل رنده طراحی شده اند که به نام چوبسا رنده ای یا سوهان رنده ای نامیده می شوند.
شناسایی اصول کشوزنی
- ابتدا از زاویه بین دیوار و سقف به مرکز گنج و با شعاع ۱۵ سانتیمتر دورتادور را با پرگار و با ریسمان آغشته شده به رنگ علامت میزنیم و بعد شمشهای به ضخامت ۲۵ میلیمتر (۲٫۵ سانتیمتر) را در سقف برابر با خط ریسمان می کوبینم.
- پس از علامت گذاری، محل ابزار زدن باید زخمی شود (اصطلاحاً تراشیدن کشته زیر کار را گویند) و به محل کار تعدادی میخ ۴ یا ۶ سانتیمتر می کوبیم پس از آماده شدن، گچ (اصطلاحاً گچ بوم) داخل شمشه را گچ اندازی می کنیم. بعد از سفت شدن شمشه را به آرامی ضربه زده و از گچ جدا می کنیم. این عمل را دورتادور سقف ادامه می دهیم به این کار جاسازی می گویند.
- این عمل را زیر سقف بر روی دیوار هم تکرار می کنیم.
کشوزنی بین سقف و دیوارها
- در این مرحله از ابزار کنج یا گیلویی استفاده می شود که ابزاری گرد برای گلویی کردن لبه جاسازی میباشد.
- ابزار دلخواه مانند سینه کفتری مطابق شکل به لبه سازی بدنه ای اضافه می کنیم.
- می توانیم همان ابزار را هم به لبه جاساری شده پایین بزنیم مطابق شکل این سه مرحله حکم ابزار را دارد. پس از آن که ابزار زدن به انجام رسید نوبت به مرمت گوشه های ابزار و زیر سطح ابزار می رسد، مرمت گوشه ها را با قلمهای بوم خوار و نقالی و بوم گرد، با دقت انجام می دهیم و با ماله، روی سقف محل تلاقی ابزار و سطح سقف و دیوار را با کشته بطور مطلوب پرداخت می کنیم و در پایان با آب و پنبه (پنبه آب) کار را تمیز می کنیم. بعد از آن نوبت ابزار بعدی در سقف می رسد که از انتهای ابزار زده شده در سقف بطور دلخواه مثلاً (۱۵ سانتیمتر) پرگار دورتادور خط می کشیم و ریسمان میکشیم و شمشه را برابر با خط ریسمان می کوبیم.
- این بار ابزاری را انتخاب می کنیم (که با تکیه بر شمشه) بدون جاسازی فقط بر سطح سقف منطبق باشد که بنام (خودزن) معروف است در اینجا نیز زیر سطح ابزار را باید خراش داد و بعد گچ خوش مایه را ساخت و مثل کار انجام شده در مرحله ابزار زنی انجام داد.
کشوزنی در تقاطع دو ضلع
همانطور که در اشکال مختلف نشان داده شده کشوزنی در تقاطع دو ضلع ابتدا با گونیا کردن دو ضلع دیوار انجام می گردد و سپس با خط کشی دو طرف اقدام به پیاده کردن طرح هایی که از قبل طراحی آنها انجام گرفته می شود. با کشوزنی به شکلهای مختلف مانند سینه کفتری به اجرای گچبری در حاشیه و بدنه و گیلویی می نمایم.
کام کشویی
ابزار یا سطح تخت باریک که برای مجزا کردن ابزارها یا سطوح بزرگتر، برجسته یا کنده کاری می شود.
ابزار زنی دور چهارچوب
به علت اینکه گچ کاری در ناحیه چهارچوب در واشو ترک برمی دارد جهت خنثی سازی و محو ترک دقیقاً در این ناحیه با اتکای ابزار بر شمشه در موقع گچکاری این ناحیه شیاری گود به شکل کاملاً یکنواخت و یک اندازه بوجود می آید. مسلماً اگر ترک در این ناحیه بوجود آید دقیقاً در عمق شیار خواهد بود که قابل رویت نمی باشد.
توجه: به وسیله قلم گچبری، قلم برش مسیر زمینه ها به شکل پخ بریده شده، کج زمینه خالی شده و بوسیله سایر قلمها گچبری عمل برشی های بعدی و در نتیجه پرداخت زنی بوسیله قلمهای مختلف و مخصوصی ریز و درشت انجام می شود. سپس با پنبه آب عمل پرداخت زنی نقش های گچبری بوجود می آید و نقوش جالب در سطح گچبری سقف و یا در بدنه در بین قابها حاصل می گردد. این نقوش با نقاشی و رنگ آمیزی از یکدیگر تفکیک شده و شکلی بسیار دلنشین به گج بری می دهد.
