گچ آستر

برای تهیه آستر به شرح زیر عمل می کنیم:

• استامبولی یا ظرفق تهیه را به پبمانه به نسبت ۳ پیمانه آب و ۱٫۵ پیمانه گچ که بر سطح آن آب پاشیده شده، با دست کاملا مخلوط می کنیم به طوری که کلیه گچ های ریخته شده در آب حل شود و گچ های گلوله شده در ته ظرف به صورت خشک باقی نماند. زیرا اگر گچ کاملا در آب حل نشود سفت شده و مانند ریگ زیر ماله در هنگام آستر کشی مانع اجرای صحیح کار می‌گردد.
• سطح اندود بر آستر را با آب خیلی کم، مرطوب می کنیم و آماده گچ کاری می‌شویم.
• ملات ساخته شده را زمانی که کمی خودش راگرفت (اصطلاحا مقدار کمی سفت شده) به ضخامت ۱ الی ۲ میلی متری با ماله های گچ کشی بر سطح کار می کشیم. رنگ این نوع گچ سفید و در مواردی سفید مایل به ظرف است که مانند سنگ بلورین پخته می شود که پس از آسیاب کردن به صورت پودر گچ در ساختمان های امروزی و بنا های سرعتی کاربرد دارد. این گچ برای پوشش ها، قالب بندی ها جهت طاق و قوس نیز استفاده می‌شود.
• علاوه بر آن در کارهای بنایی، بتون مصنوعی «گچی» دندانسازی و مجسمه سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گچ های خاکی

این نوع گچ به نام گچ کلوخی نیز نامیده می شود، متمایل به رنگ زرد بوده و در بعضی از نواحی ایران، خصوصا در خراسان فراوان یافت می شود. این گچ دارای ناخالصی هایی مانند شن ریزی، خاک رس و غیره است. این گچ را پس از پختن کوبیده و سرند می کنند. گیرایی این گچ به کندی انجام می شود و برای پوشش طاق ها و قوس ها و همچنین در سفید کاری با دست به کار می رود، این گچ به دو صورت زبر نوع نا مرغوب و نوع مرغوب که اصطلاحا دارای روغن می باشد، که با مشت کردن گچ خشک می توان آن را تشخیص داد.

سنگ بلورین گچ

این گچ دارای سنگ شفاف و بعضی از سنگ های آن بی رنگ بوده و نوع خام آن دارای مقاومت زیادی است و آبدار بوده در هنگام پختن در کوره با حرارتی بیشتر باید پخته شده و سپس آسیاب گردد از این نوع گچ در ساختمان ها و بناها به شکلهای مختلف برای پوشش قوس ها و انواع طاق ها و همچنین اسکلت سازی و در سفید کاری برای اندود های تزئین و گچ بری نیز استفاده می شود.

فعل و انفعالات شیمیایی این گچ در کم تر از ۱۰ دقیقه انجام می گیرد و بسیار تند و سریع ذبه اصطلاح سفت و سخت می شود. از این گچ جهت گچ و خاک در اندود کاری استفاده نموده و روی کار و سفید کایر ابتدا به صورت گچ خوش مایه و سپس گچ کشته به کار می رود.

گچ لایه ای و یا ابریشمی (متورق و یا سر نیزه ای)

سنگ های این گچ متورق بوده و به گچ سر نیزه ای مشهور است ولی نوع لایه ای آن از نوع ابریشمی جداست. رنگ ای نوع گچ سفید و در مواردی سفید متمایل به زرد است مانند سنگ بلورین پخته می شود که پس از آسیاب کردن به صورت پودر گچ در ساختمان های امروزی و بنا های سنتی کاربرد دارد. ای گچ برای پوشش ها، قالبا بندی ها یا جهت طاق و قوس نیز استفاده می شود. علاوه بر آن در کار های بنایی، بتون مصنوعی « گچی» دندانسازی و مجسمه سازی مورد استفاده قرار می گیرد.

توانایی زیر سازی و آسترکشی در گچ کاری

ضخامت و تعداد قشر های اندود کاری

برای زیر سازی و آسترکشی ، ضخامت اندود گچکاری، حداقل ۵/۲ سانتیمتر است و نباید از ۳ قشر کمتر باشد. ضخامت قشر گچ و خاک حدود ۵/۱ سانتی متر و اندود گچ یک سانتی متر و گچ کشته پرداختی ۲ میلیمتر است.

زمان شروع و ختم گیرش به ترتیب. برای گچ زود گیر ۲ و ۱۵، برای گچ معمولی ۶ و ۳۰ و شروع گرفتن برای گچ کندگیر نباید از ۲۰ دقیقه بیشتر باشد، لذا در صورت استفاده از آهک شکفته برای کندگیر کردن تا ۱۰ درصد از وزن گچ، زمان شروع گرفتن به ۱۲ دقیقه افزایش می‌یابد، برای این کار دوغاب آهک باید از الک با چشمه کمتر از یک میلیمتر گذشته باشد.

ملات های مناسب برای اندود کاری شامل ملات کاهگل، گچ و خاک، ماسه آهک با تارد و ماسه سیمان است.

سطح نما باید فاقد موج، ناهمواری، ترک، لک و جداشدگی باشد. در مورد رویه های صیقلی که نور را منعکس کرده و ناهمورای را با شدت بیشتری آشکار می سازد، اجرا باید با دقت بیشتری توام باشد.

اندود های ضخیم نباید در یک مرحله اجرا شوند. اگر اندود در یک مرحله اجرا شود، ترک ایجاد خواهد شد. همچنین برای جلوگیری از ایجاد ترک لازم است قبل از اجراء قشر رویه از سفت شدن قشر آستر اطمینان حاصل شود.

موارد مهم برای اجرای اندود :

• اندود ضخیم در یک مرحله اجرا نشود.
• قشر اندود به خصوص قشر رویه روی آستر که کاملا سفت نشده اجرا نگردد، زمان لازم برای خشک شدن و افت لایه ها در بخش اندودکاری سطوح داخلی ذکر شده است.

شناسایی اصول ایمنی و حفاظت در زیر سازی و آسترکشی

اجرای اندود کاری

• سطح  زیر اندودکاری باید از گرد و خاک و ملات های اضافی کاملا تمیز گردد.
• چنانچه سطح زیر اندود دارای درز باشد باید داخل  درزها تمیز شده و برای اتصال به اندود سطح مناسبی به وجود آورد.
• هنگام اندود کاری باید سطح زیر کاملا با آب مرطوب گردیده و فاصله روی آن اندود شود.
• چنانچه زیر اندود دیوار یا سقف عایقکاری شده باشد باید یک لایه طور سیمی قبلا زیر ا ندود (روی سطح عایقکاری شده) نصب شود.
• اندود کاری باید حداقل دارای دو قشر یکی آستر و دیگری رویه باشد مگر در مواردی که به نحوی دیگر در پروژه پیش بینی شده باشد.
• سطح آستر به منظور اتصال بهتر به رویه، باید قبل از گرفتن نهایی با کشیدن خطوطی خراش داده شود.
• هنگام اجرای اندود قشر رویه، قش آستر باید کاملا گرفته باشد و سطح آن با آب مرطوب گردد. سطح رویه باید کاملا صاف و بدون موج باشد به طوری که ناهمواری آن هنگام اندازه گیری با شمشه ۳ متری از ۲ میلی متری بیشتر نباشد.
• حداقل ضخامت و قشر بدون در نظر گرفتن اندود اضافی داخل درزها و غیره باید ۲ میلی متر باشد مگر آنکه در نقشه به نحوی دیگری پیش بینی شده باشد.
• از یخ زدن اندود قبل از آن که کاملا گرفته باشد و نیز خشک شدن سریع آن باید جلوگیری نمود.
• اندود باید کاملا به سطح زیرین بچسبد. محل های ترک خورده قسمت هایی از اندود کاری که خالی بودن پشت آن ها با ضربه زدن مشخص می شود، مورد قبل نبوده و باید برداشته شود و به نحو رضایت بخشی ترمیم گردد.
• سطح اندود شده باید در تمام مدت ساختمان در برابر صدمات احتمالی محافظت شود تعمیر قسمت های زخمی شده و همچنین قسمت های شوره زده، پوسته شده، متورم شده، آلوک دار، لکه دار، سست (پودر شده) و رنگ زدگی باید به نحوی انجام گردد که قسمت تعمیر شده با قسمت های اطراف کاملا همرنگ و دارای فصل مشترک مسطح باشد.

آشنایی با ابزار و وسایل کار زیر سازی و آسترکشی

• ابزار های دستی

وسایلی هستند که گچکار مستقیما به وسیله آن ها کار خود را انجام می دهد.

این ابزار شامل:

1. ماله
2. شمشه
3. الک
4. شاقول
5. ریسمان
6. تراز
7. کاردک
8. تیشه چکشی
9. سطل
10. استامبولی

• وسایل کنترل

وسایلی هستند که توسط آن ها صحت و دقت کار کنترل می شود. این وسایل عبارتند از :

1. تراز
2. شاقول
3. گونیا
4. ریسمان کار
5. شمشه بلند

• وسایل اندازه گیری

وسایلی هستند که اندازه گیری و پیاده کردن نقشه و کنترل هر اندازه، در ساختمان متوسط آن ها انجام می گیرد. این وسایل عبارتند از:

1. متر بلند
2. متر جیبی
3. متر دومتری
4. متر چوبی و فلزی
5. متر پنج متری

• وسایل تهیه مصالح و خاک برداری و حمل و نقل

این وسایل در گچ گیری مستقیما توسط گچ کار به کار نمی روند بلکه وسایلی هستند که کارگران با آن ها کار می گنند و مصالح را تهیه و حمل می نمایند.

این وسایل عبارتند از:

1. بیل
2. کلنگ
3. ذنبه
4. فرقون
5. الک
6. غربال
7. استامبولی
8. سرند
9. بالابر های ساده
10. پیمانه ملات

• وسایل کار در ارتفاع

عبارت است از وسایلی که به کمک آن ها کار بنایی در ارتفاع انجام می گیرد و عبارتند از:

1. انواع داربست های چوبی و فلزی
2. خرکها
3. نردبانهای ساده و دو طرفه
4. تخته زیر پایی

• ماله بزرگ

ماله: یکی از بازار های قدیمی ایرانی است که انواع ان به اندازه های مختلف در ایران ساخته و در اندود کاری و گسترش ملات به کار می رود.

• ساختمان ماله

ماله از دو قسمت تشکیل شده. صفحه و دسته قسمت کف صفحه و پشت ماله یکپارچه است و دسته آن از

دو قسمت چوبی و فلزی تشکیل شده که توسط میخ پرچ به پشت  و صفحه  کف وصل می شود صفحه ماله از ورق فولادی ساخته شده است.

ماله چهار سو: که صفحه فلزی آن مستطیل است و برای اندودکاری کاهگل مالی و گچ و خاک، سفیدکاری و انواع اندود های مختلف که سطح آن صاف باشد، به کار می رود.

ماله در انواع مختلف به شرح زیر کاربرد دارد:

1. ماله جهت آستر کاری، گچ و خاک
2. ماله جهت آستری بوم کار
3. ماله جهت کشته کشی
4. ماله جهت پرداخت روی کشته
5. ماله کوپله که دم آن گرد است. برای گچ اندازی سقف های قوس دار و کاسه و … به کار می رود.

• شمشه

شمشه بنابر کاربرد آن در انواع مختلف وجود دارد از جمله شمشه ملات برای گسترش یک نواخت ملات به اندازه ثابت به کار می رود. در گری چینی بناهای ماهر با دید چشم ملات را تقریبا یک نواخت می نماید ولی در چیدن روکار آجری که باید دقت بیشتری به کار رود و بند های افقی کاملا به یک اندازه باشند از شمشه ملات استفاده می‌شود.

• شمشه بلند

شمشه بلند در بنایی بیشتر برای تراز کردن (به کمک تراز) – صاف بودن سطح دیوار – کرم بندی جهت هر نوع اندود به کار می رود. جنس آن از چوب یا فلز و طول تقریبی آن بین ۵/۱ تا ۵/۲ متر است.در نوع چوبی باید از چوب های سخت جنگلی مانند: بلوط و ممرز – که در مقابل رطوبت مقاومت بیشتری دارند استفاده نمود.سطوح آن باید کاملا صاف باشد و هیچ گونه انحراف – خمیدگی  یا پیچیدگی نداشته باشد. ابعاد آن در حدود ۴×۶ سانتیمتر است.

سطوح شمشه چوبی را بعد از ساخت یکبار روغن برزک میزنند تا رطوبت کمتری به خود جذب کند. انواع فلزی آن از پروفیل۶۰×۳۰ میلیمتر و ۶۰×۴۰ میلیمتر و ۴۰×۴۰ میلیمتر نیز عاری از هر نوع خمیدگی یا پیچیدگی باشد. دو سر پروفیل را به انداره سطح و قاعده پروفیل ورق جوش می دهند تا آب به داخل پروفیل نفوذ نکند همچنین سطوح آن را با ضد زنگ رنگ می کنند.

• شمشه آلومینیوم

شمشه آلومینیوم از پروفیل آلومینیوم نیز به علت سبکی و ضد زنگ بودن در گچ کاری مورد استفاده قرار می گیرد و در انواع مختلف از آن استفاده می شود.

• تیشه

جنس آن از فولاد ابزار می باشد و تهیه آن به وسلیه کوره کاری انجام می شود و چون فولاد هنگام کوره کاری خاصیت خود را از دست می دهد لذا پس از فرم دادن مجددا دم تیشه را آب می دهند.

تیشه بنایی که در ایران ساخته می شود به ابعد و اندازه های مختلف تهیه می گردد که وزن آن نیز متفاوت است. خرید تیشه به صورت وزنی انجام می گیرد. بدیهی است که هر گچکار تیشه خود را مطابق میل خود انتخاب و از نظر وزن بدان عادت می کند و باید دانست که وزن زیاد دست را خسته و وزن کم باعث کندی کار می گردد. وزن معمولی یک تیشه بین ۶۵۰ گرم تا ۷۵۰ گرم است. امتحان مرغوبیت جنس تیشه و آب بدین صورت است که اگر با لبه ایز آن یک ضربه به مفتول ۲ میلیمتری بزنید باید در اثر این ضربه مفتول قطع شود و لبه تیشه صدمه نبیند.

• ریسمان کار

ریسمان کار که نخ تابیده محکم است در بنایی موارد استفاده زیادی دارد.

• پیاده کردن نقشه

دیوار چینی یک باد بودن دیوار ها در یک خط قرار دادن اجزاء و کنترل هر قسمت مانند تیر آهن و غیره، فرش کف، کاشی کاری، نصب در ها و پجره ها و به طور خلاصه در اجزا و کنترل هر قسمت ساختمان ه تحت خط مستقیمی قرار گیرد به کار می‌رود.

ریسمان کار معمولا به طول ۵۰ متر به دور قرقره فلزی که قسمت وسط قرقره متحرک است و به دور محور خود می چرخد پیچیده می شود. در کنترل یا اجرا های نازک کاری مانند کاشی و غیره از سیمان کار الیاف مصنوعی مانند نایلون و غیره نیز استفاده می‌گردد.

از ریسمان بر روی دیوار به جای این که خط بکشند استفاده می شود. ریسمان را رنگی کرده و وقتی بر سطح کار می گذارند در جای خود اثر می‌گذارد.

آشنایی با کرم گذاری ساده و دو قلو زیر سازی و آسترکشی

پس از سفت کاری و به پایان رسیدن پوشش اولیه، نوبت به اندود کاری (سفیدکاری) می رسد. بین تیر آهن ها که قبلا با هم تراز و بین آن ها پوشش گردیده است، از اندود گچ و خاک یا کاهگل می پوشانیم ولی در سقف های تیر آهن و آجر به دلیل تراز بودن آن ها به جای شمشه از آن استفاده کرده و فاصله بین تیر آهن را از گچ و خاک پر کرده و صافکاری مینماییم.

برای بدنه اطاق ها ابتدا باید اطاق را که در هنگام بنایی گونیا بندی نموده ایم دوباره گونیا کنیم. بدین ترتیب که چهار گوشه اطاق را به ارتفاع تقریبی یک متر از کف به بالا کرم بندی می نماییم و دو طول را باهم، و دو عرض را باهم گرفته و هر دو ضلع عرضی و طولی باید با هم مساوی باشند کار آماده برای شمشه گیری می‌باشد و چنانچه دو قطر باهم مساوی نباشد اطاق حالت متوازی الاضلاع دارد باید عیب آن برطرف گردد.

شناسایی اصول کروم بندی یا کرم گذاری

تعریف کرم: اصطلاحا کروم یا کرم به یک نشانه گچی ۱۰×۱۰ سانتیمتری که سطح مبنای آستر گچ و خاک یا اندود کاری است، گفته می‌شود.

کرم بندی در زیر سازی و آسترکشی

ابتدا از یک ضلع شروع می کنیم، کرم تخت را در ابعاد ۱۰×۱۰سانتی متر و به ضخامت ۲ سانتی متر با ملات گچ و توسط ماله به طور مسطح می سازیم و اطراف کرم را به اصطلاح می کشیم(پخ می کنیم) تا کرم از روی سطح دیوار یا سقف جدا نشود در ضمن کرم را طوری می سازیم که سطح آن از هر طرف کاملا تراز باشد.

سپس در همان خط به فاصله لازم کرم دیگری ساخته می شود، سطح دو کرم توسط شمشه با یکدیگر تراز می شود. عمل کرم گیری مرحله سوم که می تواند کرم طولی باشد با فاصله لازم و گونیا با کرم دوم گرفته می‌شود.

در این مرحله کرم سوم توسط شمشه با کرم دوم کاملا تراز و شاقول می شود. مرحله بعد آخرین کرم است که به فاصله کرم اول و دوم ساخته می شود و توسط شمشه تراز دو کرم سوم وچهارم با یکدیگر تراز می شود. برای اطمینان از این که کرم های تراز با یکدیگر ساخته شده اند شمشه تراز را بر می گردانیم(سر می گردانیم) یعنی کرم چهارم را با کروم اول تراز می کنیم چنانچه دو کرم با هم تراز باشند کرم گیری صحیح اجرا شده است و گرنه کرم ها باید دو مرتبه تراز شوند.

مراحل کروم بندی روی دیوار

1. برای کروم بندی بر روی دیوار بای شاقول را بر سطح دیوار قرار داد؛ تا بتوان ضخامت کرم را برای گچ اندازی تعیین نمود.
2. با توجه به ارتفاع دیوار اتاق ها که معمولا ۳ متر می باشد، در این صورت کرم یا نشانه را در ارتفاع ۲٫۸۰ سانتیمتر مانده به سقف انداخته و آن را کرم A می نامیم. (توجه: این نشانه باید حداقل ضخامت را داشته باشد.)
3. نشانه بعدی را ۳۰ سانتی متر مانده به کف اجرا نموده و ضامن شاقول را بر کرم A صاف قرار می دهیم به طوری که قسمت برجستگی شاقول مماس بر کرم یا نشانه پایین به نام B قرار گیرد، اگر زیر شاقولی خالی بود گچ اضافه نموده تا برابر شاقول قرار گیرد و اگر اضافه بود، با ماله روی آن را کم کم تراشیده تا کاملا شاقول، بر سطح کرم B منطبق گردد.
4. مراحلی که در بند های ۲ و ۳ ذکر گردید را در ضلع مقابل انجام داده و کرم های C و D را می سازیم.
5. در مرحله بعد ریسمانی با میخ بر سطح  A و C  در طول دیوار کوبیده به طوری که ریسمان منطبق بر سطح C و A  باشد.  در این موقع با گچ ساخته شده و به وسیله ماله کرم هایی به فاصله ۹۰ سانتی متر یا کمتر اجرا و دقت می نماییم که کاملا مماس با ریسمان باشد آنگاه طول دیوار را به همین ترتیب کرم بندی می نماییم.
6. در این مرحله ریسمانی بر سطح کرم B و D می بندیم و مطابق کرم های بالایی اجرا می کنیم. (توجه: قبل از این که کرم بندی را شروع نماییم باید سطح کار با جارو از گرد و خاک عاری نموده و مرطوب نمود تا گرد و خام روی کار از بین رفته و واسطه ای بین دیوار و ملات وجود نداشته باشد.

کرم گذاری روی سقف

1. ابتدا یک نقطه از بدنه را به عنوان مبنا در نظر گرفته و خط تراز آن را دور می گردانیم. سپس با ریسمان کار رنگ شده خط تراز را همان گونه که قبلا گفته شد ترسیم می کنیم.
2. با متر از خط تراز تا سقف را اندازه گرفته تا پایین نقطه سقف را بدست آوریم.
3. بعد از تعیین پایین ترین نقطه در آن محل کرم را اجرا کرده و فاصله کرم را تا خط تراز اندازه می گیریم این کرم را اصطلاحا «اوستاکار» می‌گویند.
4. بر مبنای اندازه گرفته شده (کرم اوستاکار) و خط تراز مبنا در زوایای دیگر سقف کرم های بعدی را اجرا می‌کنیم.